Podsumowanie roku 2013 w kulturze

Tradycja i kultura na Śląsku Cieszyńskim

Początek roku to tradycyjnie okres karnawału. Niezwykle barwny i silnie związany z tradycją jest on na Śląsku Cieszyńskim. Stałą pozycję w kalendarzu karnawałowych zabaw zajmuje oczywiście Bal Gorolski w Mostach koło Jabłonkowa, który w 2013 roku odbył się po raz 35. Nie mniej istotne były jednak również Bal karnawałowy Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Cieszyńskiej, Bal Góralski oraz Bal Cieszyński.

Z tradycyjnym wymiarem kultury mieliśmy okazję spotkać się wielokrotnie za sprawą prężnie działających zespołów regionalnych takich jak Zespół Regionalny Istebna, który w 2013 roku sporo podróżował po świecie, zdobywając w międzyczasie liczne nagrody i wyróżnienia. Za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury ludowej doceniony został również Zespół Regionalny "Brenna" im. Józefa Macha otrzymując prestiżową nagrodę im. Oskara Kolberga.

Kulturze regionu poświęcony był również Redyk Karpacki Transhumace 2013 czyli wędrówka pasterzy, którzy wraz z owcami wędrowali z Rumunii, przez Ukrainę do Polski i Czech. - Licząca ponad 1400 km wędrówka przez Karpaty jest hołdem naszym wołoskim przodkom wskazując przy tym na tożsamość, która winna być chroniona i strzeżona - przede wszystkim przez nas samych - mówił w trakcie Redyku - Piotr Kohut, prezes Fundacji Pasterstwo Transhumacyjne.

Swój sposób na zaistnienie kultury regionalnej znalazły również koniakowskie koronczarki, które z 50 kilometrów nici stworzyły serwetę o średnicy 5 metrów. Licząca 8 tysięcy elementów największa koronka koniakowska świata czekała na Dni Koronki Koniakowskiej. Efekt? Zaistnienie koronki koniakowskiej w świecie oraz usankcjonowanie jej nazwy między innymi poprzez wpisanie jej do Księgi Rekordów Guinessa.

Nowa, lepsza Galeria Szara?

Ubiegły rok do udanych zaliczyć może również Galeria Szara. Przede wszystkim udało się jej zażegnać widmo zamknięcia dzięki czemu tuż po stypie przyszedł czas na ogłoszenie narodzin. Wraz z decyzją o dofinansowaniu działalności przez miasto Cieszyn, galeria niczym feniks z popiołów odrodziła się na nowo. Oprócz poszerzenia zakresu działalności również przestrzeń wystawiennicza zmieniła swe oblicze. Dobry rok dla "Szarej" to również udział w 8. edycji niezależnych, niekomercyjnych targach sztuki Supermarket, które odbyły się w sztokholmskim centrum kultury Kulturhuset, oraz nominacja dla Łukasza Dziedzica i Joanny Rzepki-Dziedzic do honorowego tytułu Kulturysta Roku przyznawanego przez dziennikarzy radiowej Trójki.

Cały rok walczyli ze stereotypami

Ciekawym i wartościowym przedsięwzięciem okazał się wspólny, polsko-czeski projekt Zamku Cieszyn oraz Kawiarni i Czytelni Avion/Noiva w Czeskim Cieszynie. Czesko-polskie salony dyskusyjne "Bez stereotypów czyli Czesi i Polacy o sobie nawzajem" obejmowało 15 gości oraz 8 spotkań - na żywo oraz jedno transmitowane on-line, wszystko po to by zmierzyć się z polsko-czeskimi stereotypami, które mimo zniesienia granic ciągle istnieją w mentalności ludzi. Od marca do grudnia do Cieszyna i Czeskiego Cieszyna przyjechali m.in. Jaromír Nohavica oraz Zbigniew Czendlik, Petruška Šustrová oraz Mirosław Jasiński, David Ondříček oraz Adam Sikora, Václav Burian oraz Jacek Baluch, Renata Putzlacher oraz Petr Prokop Siostrzonek oraz Mariusz Szczygieł oraz Pavel Trojan. Mimo, iż pierwsza edycja projektu dobiegła już końca, to jednak zgodnie z zapowiedzią Haliny Klimszy - jednej z inicjatorek projektu, kolejne spotkania wrócą w 2014 roku.

Kolejny rok na rzecz zabytkowych organów

"Ratujmy Organy Kościoła Jezusowego" to nazwa akcji, której celem jest zbiórka środków na remont zabytkowych organów znajdujących się w kościele Ewangelicko-Augsburskim w Cieszynie. Koordynuje ją Wyższobramski Chór Kameralny, który oprócz licznych koncertów w kraju, środki na remont organów pozyskiwał również podczas turnee po Bawarii. W akcję aktywnie włączyli się również artyści z Zaolzia. W sumie dzięki staraniom wielu osób udało się dotychczas zebrać niemal 300 tys. zł na modernizację zabytkowych organów, które zostały zniszczone podczas I wojny światowej.

Jubileuszowe Kino na Granicy

Długi weekend majowy to oczywiście Kino na Granicy. Zeszłoroczna edycja miała jednak wyjątkowy wymiar bo jubileuszowy. Nie zabrakło zacnych gości z Jerzym Stuhrem na czele oraz licznych, nie tylko filmowych, atrakcji. Podczas 6 dni przeglądu pokazanych zostało 120 filmów z Polski, Czech i Słowacji, dzięki którym Cieszyn i Czeski Cieszyn zamienił się w stolicę kina środkowoeuropejskiego. Oprócz sympatii ze strony uczestników, Kino na Granicy zyskało również niezwykle cenne wyróżnienie. Odbywająca się w 2012 roku 14. edycja Przeglądu została bowiem nagrodzona podczas 6. edycji Nagród Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, jako międzynarodowe wydarzenie filmowe.
Tegoroczna 16. edycja Przeglądu Filmowego Kino na Granicy odbędzie się w dniach 29 kwietnia - 4 maja 2014 roku. Co organizatorzy cieszyńskiego przeglądu przygotowują tym razem? M.in. Retrospektywę autorską Dušana Hanáka i przegląd najciekawszych ekranizacji utworów Jaroslava Haška i Franza Kafki. Nie zabraknie również pokaźnego zestawu najnowszych produkcji, w tym m. in. "Chce się żyć" Macieja Pieprzycy, "Don Juani" Jiříego Menzla, "Miłość" Filip Dzierżawskiego, "Pandy" Matúša Vizára, "Revival" Alice Nellis czy "Cud" Juraja Lehotskiego. Imprezie towarzyszyć też będą również koncerty w klubie festiwalowym, dyskusje, spotkania literackie oraz wystawy m.in. w ramach drugiej edycji Biennale w Wenecji Cieszyńskiej.

Kongresy małe i duże

W połowie maja w Świetlicy Krytyki Politycznej "Na Granicy" odbyła się, zorganizowana przez uczestników Kongresu Kultury i Komunikacji debata z udziałem przedstawicieli cieszyńskich instytucji kulturalnych. Spotkanie miało dać odpowiedź na pytania o miejsce instytucji kultury w życiu miasta, tego co dobre, i tego, co należy zmienić w ich funkcjonowaniu. W spotkaniu wzięli udział szefowe i szefowie Cieszyńskiego Ośrodka Kultury "Dom Narodowy", Zamku Cieszyn, Biblioteki Miejskiej, Książnicy Cieszyńskiej. Z ważnych powodów rodzinnych w spotkaniu nie wziął udziału dyrektor Teatru im. Adama Mickiewicza. Wśród widzów debaty pojawiły się przede wszystkim osoby związane z cieszyńską kulturą i organizacjami pozarządowymi. Poza trzema radnymi (Haliną Bocheńską, Czesławem Banotem, Krzysztofem Herokiem), nie pojawił się nikt z przedstawicieli władz miasta.

Pół roku później odbył się Mały Kongres Kultury i Komunikacji, będący kontynuacja zeszłorocznego spotkania przedstawicieli instytucji kultury, trzeciego sektora, przedsiębiorców, ludzi nauki, radnych oraz urzędników szczebla miejskiego, powiatowego i wojewódzkiego. Po kongresie organizatorzy skupili się na podsumowaniu prac w poszczególnych grupach panelowych, konsultując je ze specjalistami. Wyniki mają być znane na początku roku.

W połowie grudnia odbył się I Kongres Kobiet Śląska Cieszyńskiego. W spotkaniu, które zorganizowano w cieszyńskim teatrze, wzięło udział kilkaset kobiet z obu stron Olzy. Przede wszystkim była to dla nich okazja do spotkania i wymiany doświadczeń. Kobiety dyskutowały o polityce i biznesie. Mogły wziąć udział w warsztatach z kreowania wizerunku. W trakcie kongresu przypominano, że Śląsk Cieszyński jest wyjątkowy na mapie Polski, bo kobiety od zawsze były tu aktywne społeczno-politycznie. Kongres miał stać się szansą dla powstania rzeczowego dialogu kobiet i mężczyzn, upowszechnienia wszelkiego rodzaju idei, inicjatyw, koncepcji i działań prokobiecych w naszym regionie. Czy tak się stanie, pokaże przyszłość.

Bardzo kolorowa Ostrawa

Największa impreza muzyczna w regionie - festiwal Colours of Ostrava to niewątpliwie wydarzenie godne odnotowania w podsumowaniu roku. Po raz drugi w historii organizatorzy udowodnili, że poprzemysłowe tereny w Witkowicach to wymarzona przestrzeń koncertowa, nie tylko dla wykonawców o industrialnej proweniencji, ale również wielu innych muzycznych gatunków. Na takie rozwiązanie trzeba mieć nie tylko wiele odwagi, ale i pomysł. Ostrawa przekonała, że ma jedno i drugie. Kilka tygodni temu organizatorzy ujawnili pierwsze nazwiska tegorocznej edycji festiwalu. Pierwszymi headliner'ami Colours of Ostrava 2014 są: brytyjski wokalista rockowy, ikona klasycznego rocka, autor tekstów, frontman zespołu Led Zeppelin - Robert Plant oraz duet z Nowego Jorku - zespół MGMT.

Teatr Elektryczny oddany do użytku

W połowie września, po trwającej prawie rok modernizacji, do użytku oddany został Teatr Elektryczny czyli skoczowskie kino. W czasie prac modernizacyjnych budynek został podwyższony. Dzięki temu na poddaszu można użytkować kilka dodatkowych pomieszczeń. Będzie tam kawiarenka lub bar z zapleczem kuchennym i pomieszczenia do prowadzenia zajęć warsztatowych. Najważniejszą częścią jest sala kinowo-teatralna z widownią na 104 miejsca oraz z zapleczem, gdzie znalazło się miejsce m.in. na garderobą i rekwizytornią. Na parterze budynku znajduje się hol z kasą, szatnia, biuro oraz sanitariaty dla widzów. Zmodernizowane kino wyposażone jest również w windę.

Wzgórze Zamkowe jednym z 7 nowych cudów Polski!

W październiku rozwiązany został konkurs na "7 nowych cudów Polski" organizowany przez magazyn National Geographic Traveler. Wzgórze Zamkowe zajęło 3 miejsce na podium, znajdując się tym samym w gronie 32 najciekawszych, a według turystycznego magazynu, wciąż niewystarczająco znanych miejsc w Polsce. O przyznaniu miejsca na podium dla cieszyńskiego wzgórza zdecydowali czytelnicy magazynu. Przez cały czas trwania plebiscytu intensywnie do oddania smsowych głosów na Cieszyn przekonywały lokalne media, a na swym facebook'owym profilu również Zamek Cieszyn oraz miasto Cieszyn. Wzajemnie mobilizowali się również sami mieszkańcy udostępniając instrukcje jak oddać głos na Wzgórze. Przekonywał również burmistrz Cieszyna, który zorganizował w tym celu własny konkurs z nagrodami na najlepsze uzasadnienie promujące Wzgórze Zamkowe. Dziś wiemy, iż wszystkie te starania przyczyniły się do sukcesu, dzięki czemu Wzgórze Zamkowe miało swoje "5 minut".

Kabaretowy Cieszyn

To, że kabarety podróżują i odwiedzają niemal każdą większą miejscowość w kraju nie jest niczym nadzwyczajnym. Jednak to, że wracają tu systematycznie - budzi już ciekawość. Tak właśnie jest z kabaretem Hrabi, który 1 marca, w Teatrze im. A. Mickiewicza w Cieszynie z najnowszym programem "Gdy powiesz TAK!". Artyści na scenie pojawili się w towarzystwie zespołu muzycznego BON TON i namawiali Cieszyniaków do ślubu. Typowo polskie wesele rozpoczęło się gromkim sto lat, a skończyło "mordobiciem". Kolejny występ kabaretu Hrabi już 8 marca. Równie chętnie co kabaret Hrabi do Cieszyna wraca Artur Andrus. W 2013 roku pojawił się kilkakrotnie, jednak dla wielu najwspanialszy okazał się październikowy koncert, podczas którego zabrał wszystkich w swego rodzaju podróż po Polsce, a momentami nawet i po świecie, razem z Zakładem Usług Satyrycznych, w skrócie ZUS.

Występ jednego kabaretu to jednak nie powód by Cieszyn kojarzyć z kabaretem. Regularny przegląd kabaretowy zmienia jednak postać rzeczy. Od 3 lat Cieszyn istnieje bowiem na mapie miejscowości, w których odbywa się przegląd z czołówką polskiego kabaretu. Mowa oczywiście o Hecy czyli Cieszyńskich Wieczorach Kabaretowych, która w tym roku odbyła się po raz trzeci. Podczas dwóch dni przeglądu wystąpiło sześć kabaretów, które na scenę wprowadzał Tomasz Jachimek. Niemal osiem godzin wyśmienitej zabawy zapewniły cieszyńskiej publiczności takie kabarety: K2, PUK, Kabaret Moralnego Niepokoju, 7 minut po, Limo oraz Neo-Nówka. Heca z pewnością wróci i w tym roku, gdyż prace nad jej repertuarem zaczęły się w momencie, gdy ze sceny zszedł ostatni kabaret 3. edycji Hecy.

7 premier Polskiej Sceny

Niezwykle pracowity okazał się miniony rok dla aktorów Sceny Polskiej Teatru Cieszyńskiego w Czeskim Cieszynie. W 2013 roku zaprezentowali oni siedem premier. I tak na deskach teatru w Czeskim Cieszynie, w ubiegłym roku można było podziwiać: "W Paryżu się jak na prowincji" w reż. Bogdana Kokotka, "Księżycowy demon" w reżyserii Michaela Taranta, "Sprawa Makropulos" w reż. Pavla Ondrucha, "Mała syrenka" w reż. Moniki Gerboc, "Weekend z..." w reż. Rudolfa Molińskiego, "Zbrodnia i kara" w reż. Bogdana Kokotka oraz "Diagnoza" w reż. Jaroslava Moravčíka.

Zaprezentowane powyżej imprezy oraz wydarzenia są jedynie wycinkiem tego co przez cały rok odcisnęło swój ślad na kulturze naszego regionu. Jedno jest pewne. Ilość wydarzeń jest tak wielka, iż w sposób obiektywny trudno byłoby je ująć w jakimkolwiek zestawieniu.