Poznaj inicjatywę budżetu obywatelskiego

Powstanie inicjatywy zwanej budżetem obywatelskim lub zamiennie budżetem partycypacyjnym zawdzięczamy brazylijskiemu miastu Porto Alegre. Powstała ona w 1989 roku dzięki zaangażowaniu mieszkańców miasta, którzy od tej pory zyskali realny wpływ na to, co dzieje się w ich małej ojczyźnie. Budżet partycypacyjny poparły również tamtejsze władze miejskie. Jednak coroczna realizacja BO w Porto Alegre, nieco różni się od tego, z którym mogliśmy się spotkać, na przykład w Cieszynie. Tam BO przybrał formę cyklu kilku spotkań organizowanych na osiedlach miasta. Podzielony jest na kilka etapów. W pierwszym – władze informują mieszkańców o inwestycjach zrealizowanych w poprzednim roku i o przedsięwzięciach planowanych na kolejny rok. W trakcie spotkań wspólnie z mieszkańcami określane są cele, na które zostaną przeznaczone środki finansowe. Na zgromadzeniach wybierani są delegaci reprezentujący poszczególne osiedla. W drugim etapie procesu z mieszkańcami spotykają się delegaci - odbywa się dyskusja nad propozycjami inwestycyjnymi i hierarchią ich ważności. Spotkania na forach są dostępne dla wszystkich i obowiązuje w nich zasada równości, uczestniczą w nich również przedstawiciele Urzędu Miasta. Kolejny etap to wyłanianie członków Rady Budżetu Obywatelskiego, której celem jest zebranie propozycji inwestycyjnych z całego miasta i umieszczenie ich na jednej liście oraz skonfrontowanie tych propozycji z dostępnymi środkami finansowymi na dany rok.

Idea BO szybko zyskała rozgłos i popularność. Do 2008 roku w Brazylii budżet obywatelski wprowadziło około 200 miast. Systematycznie wprowadzały je kolejne kraje Ameryki Północnej, w ślad za nimi poszły kolejne kontynenty - Europa, Afryka, Azja i Ameryka Północna. Aż w końcu budżet partycypacyjny zawędrował do Polski, gdzie pojawił się w 2011 roku w Sopocie. Po trzech latach w grupie polskich miast realizujących BO znalazł się również Cieszyn – początkowo z kwotą 300 tys. zł. Jak na obecne potrzeby to niewielka kwota, jednak najważniejsze założenie jest takie, że o jej przeznaczeniu mogli zdecydować sami mieszkańcy.

W Cieszynie przed wyborami, zarówno w pierwszej, jak i drugie turze, podczas spotkań, czy debat mogliśmy wiele razy usłyszeć, że mieszkańcy powinni mieć większy wpływ na decyzje podejmowane przez lokale władze. Proponowano różnorodne formy, wśród których znalazły się m.in. konsultacje społeczne. W ogóle nie powiedziano o coraz odważniej funkcjonującym budżecie partycypacyjnym. Chociaż nie jesteśmy do niego do końca przekonani (może dlatego że nie rozumiemy jego istoty), warto go poznać i wziąć w nim udział. Jest on dobrą formą włączania się mieszkańców w to, co dzieje się w mieście i realnego decydowania, na co zostanie przeznaczona, na razie dosyć mała część pieniędzy.

Jak wygląda proces budżetu partycypacyjnego w Polsce? W większości polskich miast BO opiera się na trzech podstawowych zasadach: mieszkańcy zgłaszają propozycje projektów do budżetu, które następnie są analizowane pod kątem możliwości realizacji; propozycje projektów, które pomyślnie przeszły weryfikację poddaje się pod powszechne i bezpośrednie głosowanie; w efekcie, najwyżej ocenione lub najczęściej wskazywane propozycje projektów przeznacza się do realizacji – wpisując je do budżetu.

W Cieszynie jesteśmy obecnie na etapie zgłaszania projektów. Jak to zrobić? Warto pamiętać, że wartość projektu nie może przekroczyć kwoty 100 tys. złotych. Propozycja musi zostać poparta pisemnie przez co najmniej 20 mieszkańców Cieszyna (karta poparcia jest dostępna na stornie https://cieszyn.budzet-obywatelski.org/). Projekt należy zgłosić przy użyciu formularza zgłoszenia w wersji elektronicznej za pomocą wyżej wymienionej strony internetowej lub w wersji papierowej, którą można otrzymać w Punkcie Obsługi Klienta, i którą po wypełnieniu dostarczamy osobiście do Urzędu Miejskiego w Cieszynie w godzinach pracy Urzędu lub za pośrednictwem poczty z adnotacją na kopercie „Budżet obywatelski”. Urząd Miejski czeka na projekty do 18 listopada. Kolejnym krokiem będzie opiniowanie zgłoszonych propozycji, co ma potrwać do 11 stycznia 2019 roku. Wtedy dowiemy się, które projekty zostaną poddane pod głosowanie, i które będą już niedługo będą służyły mieszkańcom Cieszyna.

Krótka historia budżetu obywatelskiego w Cieszynie pokazuje nam, jak podstawowych rzeczy brakowało mieszkańcom. Przypomnijmy, w poprzedniej edycji w mieście nad Olzą zakupiono specjalistyczny sprzęt dla jednostki OSP w Cieszynie-Pastwiskach, zbudowano plac zabaw na terenie SP nr 2, a remontu doczekał się budynek toalety na Placu Kościelnym. To jednak nie wszystkie projekty, część z nich jest jeszcze w realizacji. Wszystkie można prześledzić na stornie
https://cieszyn.budzet-obywatelski.org/.