Wspomnienia. Dziesięć lat po ataku na WTC

Łukasz Calik (pierwszy z lewej, stoi) przed wieżami WTC na kilka dni przed atakiem. fot. arch. pryw. Łukasza Calika

Miejsce po wieżach WTC dziesięć lat po atakach. fot. Piotr Zawieja

W Nowym Jorku zbliżała się godz. 9.00 (w Polsce godz. 15.00), kiedy samolot Boeing 767 wraz z 92 osobami na pokładzie uderzył w północną wieżę World Trade Center. Kilkanaście minut później w południową wieżę trafił drugi Boeing 767. Ginie 65 osób. Godzinę od pierwszego ataku na Pentagon w Waszyngtonie spada Boeing 757 z 64 osobami na pokładzie. Pół godziny później na polach pod Pittsburghem w Pensylwanii rozbiła się kolejna taka maszyna. Zginęły 44 osoby.

Informacja o wydarzeniach w USA błyskawicznie obiega cały świat, który staje się świadkiem największego w dziejach zamachu terrorystycznego. Zginęło w nim blisko 3 tys. osób.

Łukasz Calik z Istebnej, 11 września 2001 roku był w Nowym Jorku:
1 września 2001 roku. Po zwycięstwie nad Norwegią, na ulicach polskich dzielnic Nowego Jorku, świętujemy awans naszej reprezentacji na pierwsze finały mistrzostw świata w piłce nożnej od półtora dekady. W przyozdobionych polskimi flagami i szalikami samochodach ruszamy w góry, a wieże World Trade Center, stojąc dumnie, żegnają nas, powoli znikając za horyzontem. Mija 10 dni. Jest poranek 11 września. Siedzę na schodach swojego domu i zastanawiam się czy to wszystko dzieje się naprawdę. Ulice są opustoszałe, dym z zawalonych wież przecina błękitne niebo, i tylko małe szare wiewiórki, niczego nie świadome, urządzają sobie wycieczki po słupach i przewodach oświetlenia ulicy. Nagle przypomina mi się film "Dzień Niepodległości", w którym kosmici niszczą m.in. Nowy Jork. Lecz tym razem to nie hollywoodzka fikcja. To się dzieje naprawdę. Ciągle nie rozumiem co się dzieje. Nagle telefon ze szkoły aby odebrać dzieci, którymi się opiekuję. Na trawniku przed szkołą setki ludzi, i ten ich strach oraz niedowierzanie na twarzach. A pośród nich dzieci zdziwione nagłym zamknięciem szkoły. Jak im wytłumaczyć to co się stało? Pełno pytań, a odpowiedzi brak. Wieczorem pierwsze znicze w przydrożnych kapliczkach, krzyżach, pod kościołami wszystkich możliwych wyznań. Ludzie trzymają flagi, zbierają się w mniejszych lub większych grupkach, rozmawiają, niektórzy grają na gitarach patriotyczne piosenki. Miasto, które jeszcze rano rozpoczynało kolejny pracowity dzień, tym razem zupełnie stoi, a ludzie jednoczą się jak jedna wielka globalna rodzina. Na każdy widok wozu strażackiego, rozlegają się brawa, ale też pojawiają łzy. Samych strażaków przecież zginęło aż 300. Z jednostki numer 1 na Manhattanie nie wrócił nikt. Miną kolejne dni i miesiące zanim miasto i my jego mieszkańcy zaczniemy powoli otrząsać się z dnia, który na zawsze już zostanie w naszej pamięci.

prof. dr hab. Katarzyna Olbrycht, pedagog, aksjolog, kierownik Zakładu Edukacji Kulturalnej na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego:
11 września 2001r. byłam na wakacjach nad morzem. Szłam szeroką aleją spacerową, jak wielu innych spacerowiczów, w stronę plaży. W jakimś momencie zaczęła się zmieniać atmosfera i sytuacja - zrelaksowani wczasowicze zaczęli rozmawiać coraz głośniej, gestykulować, zaczepiać innych, wyrażać niedowierzanie, rosnący niepokój, wymieniać zasłyszane wiadomości. Bardzo szybko wkoło wszyscy mówili już tylko o wydarzeniach w Nowym Jorku. Letniskowy deptak zmienił się w miejsce nerwowej wymiany informacji, grupki ludzi zbierały się wokół posiadaczy przenośnych "radyjek", którzy nastawiali je jak najgłośniej. Pierwsza reakcja jaką pamiętam to niedowierzanie i myśl: 'to niemożliwe". Potem już oczywiście tkwienie przed telewizorem. Dobrze, że w rodzinnym, podobnie przeżywającym, gronie. Współczucie dla ofiar, ich rodzin, podziw dla ofiarności mieszkańców i służb ratowniczych, dziwne wrażenie nierealności makabrycznych obrazów i dramatycznych relacji przekazywanych przez media i narastająca świadomość, że: na świecie jest bardziej niebezpiecznie niż wydawało się jeszcze kilka godzin wcześniej.

Myślę, że ta data jest początkiem nowej sytuacji na świecie. Załamało się, szczególnie w krajach rozwiniętych, poczucie bezpieczeństwa i przekonanie, że zagrożenie w większej skali wiąże się tylko z wojnami i kataklizmami. Świat zrozumiał, że nie można się już uwolnić od zjawiska terroryzmu. Pojawił się problem ustalania nowych granic wolności obywatelskich, ingerencji instytucji w życie prywatne, uprawnień przyznawanych służbom chroniącym przed terroryzmem. Pytanie czy walka z terroryzmem usprawiedliwia każde podejmowane w jej imię działanie, metodę, decyzję stawiane jest głównie w kontekście wydarzeń nagłaśnianych przez media. Sytuacja ta, wywołuje jednak, i będzie wywoływała coraz większe dylematy społeczne i etyczne, na razie nie uświadamiane jeszcze w skali masowej, ale w praktyce życia społecznego coraz trudniejsze. Ich rozwiązywanie staje się, jak mi się wydaje, coraz pilniejszym wyzwaniem dla myślenia współczesnego człowieka i organizowania życia społecznego.

dr Joanna Wowrzeczka - dr nauk humanistycznych i sztuk pięknych, adiunkt w Katedrze Teorii Sztuki i Dydaktyki Artystycznej Uniwersytetu Śląskiego, koordynatorka Klubu Krytyki Politycznej Na Granicy w Cieszynie:
Wiadomość o tym co wydarzyło się w Nowym Jorku dotarła do mnie dopiero po kilku godzinach. Byłam wówczas w hotelu Academicus, gdzie mieszkałam i pisałam swój pierwszy doktorat. Wtedy zadzwoniła do mnie siostra z Francji i powiedziała żebym włączyła telewizor mówiąc, że "koniec świata jest bliski, a na pewno wojna się zaczęła". Wtedy się dowiedziałam. Pamiętam wspólne, tj. "korytarzowe" oglądanie telewizyjnej relacji. Emocjonalne reakcje, łzy, wzruszenie i zadziwiający brak słów.

ks. Józef Budniak, kapłan diecezji bielsko-żywieckiej, prof. UŚ, dr hab. nauk teologicznych w zakresie teologii ekumenicznej:
11 września 2001 roku byłem w sklepie elektronicznym, gdzie tłumy ludzi stały przed telewizorami i oglądały bezpośrednią transmisję z tego wydarzenia. Zatrzymałem się i z wielkim przerażeniem odebrałem, to co się tam stało. Pierwszą reakcją było zaskoczenie, przerażenie i niedowierzanie. Pierwsze myśli: światowy dramat, który dotknął nie tylko tych, którzy zginęli, ale ich rodziny i nas wszystkich. Refleksje? Cztery samoloty zmieniły Amerykę i cały świat. Po 11 września zagrożeniem nie są klęski żywiołowe, lecz pojawienie się terroryzmu oraz coraz częściej występująca przemoc i agresja. Co robić, żeby temu się przeciwstawić? Moją i wszystkich chrześcijan powinnością i zadaniem jest indywidualna i wspólna modlitwa o pokój i pojednanie. Wszystkich ludzi na świecie winna łączyć taka modlitwa.

ks. Jan Byrt, proboszcz parafii ewangelicko-augsburskiej w Szczyrku:
Miałem iść na lekcje religii do Szkoły Mistrzostwa Sportowego w Szczyrku. Pamiętam, że jadłem obiad i odruchowo włączyłem telewizor. I ogromne zaskoczenie! Na początku wydawało mi się, że to jakiś film, ale już po chwili zdałem sobie sprawę z powagi sytuacji. To zmieniło całkowicie tematy lekcji religii w ciągu dnia i w ciągu całego miesiąca.

Po dziesięciu latach świat próbuje siłą stłumić zło, ale to rodzi jeszcze większe zło. Świat nie jest lepszy. Musimy jeszcze bardziej zwrócić się do Boga. Wydaje mi się, że zapomnieliśmy o tym, że trzeba stać bardzo blisko Jezusa, aby nie zatracić miłości. Trzeba prosić Boga, aby On zmieniał świat i dodawał nam miłości. Świat bez Jezusa będzie jeszcze gorszy. Jezus musi mieszkać wśród nas, w naszych rodzinach, w miastach i państwach. A zadaniem księży jest uczyć , przypominać i wskazywać źródło miłości, którym jest Jezus i chcemy robić to z całego serca.

Jan Poloczek, burmistrz Wisły:
Odwiedziłem mamę. Rozmawialiśmy, a w tle "grał" telewizor. Początkowo myśleliśmy, że to jakiś film. Ogromne przerażenie. Najgorsze, że to ludzie, ludziom robią. Mam nadzieję, że nasza Wisła zawsze będzie spokojna.

Są takie daty, takie dni, które pozostają w naszej pamięci do końca życia. Jedną z nich jest 11 września. Podzielcie się z nami swoimi wspomnieniami. Co robiliście tego dnia? Jak zareagowaliście na te wiadomości? Jakie są Wasze refleksje w dziesiątą rocznicę zamachów w Nowym Jorku i Waszyngtonie?