Jan Olbrycht podsumowuje konferencję Miasto 2014

Wśród zagadnień dotyczących aktywizacji obywateli w proces podejmowania decyzji w miastach znalazły się kwestie związane m.in. z wprowadzaniem budżetu partycypacyjnego, zawiązywaniem się rad dzielnic, powoływaniem parlamentu młodzieży oraz o konieczności konsultacji planów dotyczących miasta z jego mieszkańcami. Helle Soholt, gość specjalny konferencji - współzałożycielka i CEO w Gehl Architects, firmy specjalizującej się w kompleksowym doradztwie urbanistycznym i architektonicznym, przekonywała, iż przy podejmowaniu zmian w przestrzeni miejskiej należy pamiętać, że miasta są dla ludzi, zwracając uwagę na trzy wyzwania, które stoją obecnie przed miastami: brak jakości w projektowaniu, starzenie się mieszkańców i komunikacja. - Jako architekci musimy skupić się przede wszystkim na ludziach, a dopiero później na budynkach, drogach i samochodach - mówiła Soholt, przekonując, że obecnie miasta są budowane przede wszystkim z myślą o samochodach.

Czy wdrożenie budżetu partycypacyjnego jest najlepszą formą wpływu na zarządzanie miastem?
Budżet partycypacyjny to forma testu. Zazwyczaj są to niewielkie kwoty, które się otwiera i pyta się mieszkańców, na co by tę kwotę wydali. Nie traktowałbym jednak budżetu partycypacyjnego jako podstawowej formy współpracy na linii miasto - mieszkańcy. Moim zdaniem potrzebny jest stały dialog z mieszkańcami. Z tego powodu jestem zwolennikiem, by przy radach miejskich, takich jak ta w Cieszynie, powstały stałe formy konsultacyjne. Sugerowałem kiedyś kolegom z Cieszyna by powołać w tutaj coś, co we Francji funkcjonuje jako rada społeczna lub rada społeczno-gospodarcza, gdzie środowiska zaangażowane społecznie, organizacje pozarządowe w sposób stały otrzymują informacje na temat tego co planuje się w mieście i mają możliwość wyrażenia swojej opinii na temat dalszego kierunku rozwoju miasta.

W Cieszynie konsultacje odnoszą się do opiniowania gotowych rozwiązań, które przedstawia się mieszkańcom. Czy tak należy rozumieć konsultacje?
W Polsce przyjęło się, że konsultuje się dokument. Moim zdaniem przyszły już takie czasy, że po głos różnych środowisk, należy udać się w momencie gdy pojawiają się pomysły, a nie gdy stworzy się już gotowy dokument, konkretny plan. Z jednej strony mamy przepisy prawa, które mówią wprost, że najpierw trzeba zrobić plan, a potem go trzeba wyłożyć do konsultacji. W praktyce wiemy, że na konsultacje jest już wtedy za późno. A możemy pójść nieco obok przepisów prawa, nie tyle je omijając, co poszerzając działania i spotkać się z różnymi środowiskami pytając co oni by zaproponowali i jak by to zrobili. Nie chodzi więc o to, na co wydać pieniądze, ale w jakim kierunku pójść. Takie myślenie o konsultacjach ciężko się jednak przebija, bo władze miast, w tym również władze Cieszyna trzymają się przede wszystkim przepisów prawa - czyli najpierw pomysł, a potem wyłożenie do konsultacji. Aby jednak działo się inaczej najpierw trzeba zmienić przepisy prawa dotyczące planów zagospodarowania przestrzennego, a potem rozszerzyć działania w momencie pojawiania się pomysłów, które można poddać konsultacjom.

Tematami drugiego dnia konferencji były m.in. założenia strategiczne, ramy prawne i instrumenty finansowe przeznaczone dla miast w nowej perspektywie finansowej 2014-2020. Na co kładą one największy nacisk?
Kwestia efektywności energetycznej, w szczególności efektywności energetycznej w budynkach, transporcie miejskim, następnie wprowadzenia innowacyjnych form zarządzania miastem, a dalej rewitalizacja oraz zagospodarowanie miejsc poprzemysłowych. Większość z tych działań ma za zadanie przeciwdziałanie rozlewaniu się miast, które pociągają za sobą wzrost kosztów infrastruktury i komunikacji. Nowe rozwiązań to głównie instrumenty pozwalające na budowę wspólnych projektów pomiędzy miastami. W Polsce dotyczy to głównie miast wojewódzkich, ale nie tylko. Wydaje mi się, że mogą mieć one trafne zastosowanie również na Śląsku Cieszyńskim. Kolejne rozwiązania to korzystanie z doświadczeń lidera. Dotychczas było to realizowane głównie przez małe miejscowości.
W tym wszystkim warto jednak zwrócić uwagę na ostrzejsze podejście do wydatkowania pieniędzy. I nie chodzi wyłącznie o ilość kontroli ale o tzw. automatyczne korekty, czyli jeśli pieniądze przyznane są na jakiś i są one źle wydawane lub nie wydawane to następuje automatyczna korekta i pieniądze nie przechodzą na inny projekt, ale wracają do Brukseli. Skutkować to będzie tym, że zanim zaczniemy realizować jakiś projekt to będziemy musieli go bardzo dokładnie policzyć, zarówno koszt jego realizacji, jak i utrzymania po zakończeniu inwestycji .

A jakie w tym wszystkim są szanse dla Cieszyna?
W przypadku Cieszyna wszyscy, jako mieszkańcy z niecierpliwością czekamy na zakończenie największej inwestycji wodno-ściekowej, która powoduje, że miasto jest bardzo rozkopane. Jej zakończenie będzie się wiązało również z wykonaniem nowych nawierzchni dróg. Po zakończeniu wszystkich prac, Cieszyn mając na uwadze swoje możliwości finansowe będzie mógł przystąpić do kolejnego kluczowego działania, a mianowicie kwestii transportu miejskiego, a w tym również centrum przesiadkowego przy ul. Hajduka. Wydaje mi się, że warto w tym projekcie ubiegać się o dofinansowanie unijne z programu.