W pogoni za brunatnym jeleniem: Kazkowe granie (felieton)

fot. FJD

Było mi też trochę żal, że pogrzebowa msza święta w kościele parafialnym pod wezwaniem św. Marii Magdaleny w Cieszynie nie została odprawiona w całości po góralsku. Choć góry zaczynają się zaraz kawałek za Cieszynem, sam Cieszyn nie jest górskim i góralskim miastem i zawsze trochę mnie dziwi, kiedy w południe słyszę beskidzkie, pasterskie, Hadynowe "Helokanie” z wieży cieszyńskiego ratusza. Ale w dzień pogrzebu Kazka, kiedy w samo południe "Helokanie” rozległo się nad rynkiem i okolicą, nie wydało mi się to ani trochę dziwne, lecz jak najbardziej na miejscu. W tym dniu, o tej akurat godzinie, kiedy w kościele św. Marii Magdaleny zaczynała się msza za duszę największego cieszyńskiego muzykanta, "Helokanie" zabrzmiało jak fanfara na jego cześć.

Kazek mieszkał w Cieszynie, ale był muzykantem karpackim, środkowoeuropejskim. Okazał się muzykiem ludowym, choć właściwie nie pochodził z ludu, lecz z cieszyńskiego mieszczaństwa, z rodziny inteligenckiej, jego ojciec był znanym cieszyńskim architektem i sam Kazek też na architekta się wyuczył. Zaczarował go jednak duch góralskiej muzyki, a właściwie nie tylko góralskiej, lecz w gruncie rzeczy środkowoeuropejskiej, bo nie jest to muzyka tylko górska, ale także nizinna, której źródła biją również na węgierskiej puszcie, a także na sąsiadujących ze Śląskiem Morawach. Czy Kazek był filarem tego muzycznego dziedzictwa czy tylko kamieniem granicznym, trudno to teraz rozsądzić. I trudno przewidzieć, jakie to będzie miało znaczenie dla przyszłości tej muzycznej kultury. Folklor się zmienia, odrywa się od swoich źródeł, od swojego pierwotnego przeznaczenia. Jedno jest pewne: Kazo dla tej kultury zrobił wiele dobrego, sprawił, że ta muzyka grała w naszych sercach, poświęcił temu swoje życie.

Kazek został muzykiem ludowym w Polsce ludowej. Jego kapela Torka działała przy cieszyńskiej filii Uniwersytetu Śląskiego, gdzie sformowała się pod koniec lat 70. ubiegłego wieku. Był to czas nowej duchowej otuchy, którą przyniósł wybór Polaka na papieża i szczególnej kreatywności polskiego społeczeństwa, która niebawem przekształciła się w ruch Solidarności. Kazek po swojemu wziął sobie do serca apel papieża "nie lękajcie się”. Założył alternatywną kapelę młodych beskidzkich muzykantów, którzy nie lękali się przez beskidzką muzykę odnawiać oblicze tej ziemi. Wywodził się z miasta, ale ludowe - najpierw beskidzkie, a potem środkowoeuropejskie - dziedzictwo muzyczne przyjął za własne i oddał mu się bez reszty. Uznał je za swój los. Nie starał się zostać celebrytą ludowości ani nie miał się za gwiazdę muzyki folk. Najpierw dał się poznać jako skrzypek, bajduła, kamrat z fantazją, dobry kompan w gospodzie. Potem został beskidzkim powsinogą, karpackim muzykantem. Z czasem okazał się charyzmatycznym kapelmistrzem, nauczycielem, legendą już za życia. Muzykiem był uniwersalnym - i festiwalowym, i klubowym, odświętnym i świeckim, festynowym i biesiadnym w najlepszym sensie tego słowa. Będąc stale w trasie, w drodze, stawał się przez to trochę bezdomny - muzyczny wędrowiec, łazik, ale też trochę uchodźca. Był człowiekiem instytucją, ale nie dbał o swoją karierę. Jak każdy prawdziwy artysta był też Kazek człowiekiem trochę nieprzystosowanym i naiwnym. Nie zabiegał o rozgłos i popularność. Nie za bardzo też dbał o siebie. Wiele dobrego w związku z tym zawdzięczał swojej najbliższej rodzinie, a także przyjaciołom takim, jak Ala i Piotr Bańczykowie. W legendarnych latach 90. minionego wieku - trudnych, lecz złotych dla odnowy autentycznej kultury ludowej - Torka często grała w "Targowej”, a potem w "Zamkowej”, dwóch niezapomnianych, cieszyńskich gospodach, które były zarazem niezależnymi, prywatnymi klubami muzycznymi, gdzie słuchało się do rana żywej, wspaniałej muzyki. To właśnie tam odnowił Kazek beskidzką tradycję Pogrzebu Basów, ostatków, śledzikowych zapustów, które w tym roku przypadają wyjątkowo wcześnie, bo już 9 lutego. W tym roku Pogrzeb Basów miałby się odbyć po raz dwudziesty piąty. Niestety, Kazik już nie dożył tego jubileuszu.

Na dwa tygodnie przed tegorocznym Pogrzebem Basów pochowaliśmy Kazika. Na jego pogrzeb zjechało się do Cieszyna wielu ludzi gór, nie tylko z Beskidu Śląskiego, bo Kazek był muzykantem dobrze znanym, lubianym i szanowanym od Czorsztyna w Pieninach po Mosty koło Jabłonkowa. Życie beskidzkiego muzykanta z Cieszyna skończyło się przedwcześnie, ale można powiedzieć, że było spełnione. Był rówieśnikiem Davida Bowie, który też zmarł w tym miesiącu. Jest między nimi jeszcze jedno niespodziewane podobieństwo - na obu wywarło wielki wpływ beskidzkie, Hadynowe "Helokanie”. Lecz tu podobieństwa chyba się kończą. Kazo ze swoją Torką nagrał tylko jedną płytę, jego strona internetowa jest zaledwie uruchomiona, niedopracowana i nie ma na niej jego muzyki. Jakoś nikt o to nie zadbał, nikt się nie dołożył. Niewiele muzyki Kazka znajdzie się też na youtubie. Prawie nic. Pogrzeb Basów też tułał się w ostatnich czasach z miejsca na miejsce.

Niby to wszyscy Kazka kochali, wszyscy chętnie słuchali jego muzyki, śpiewali, tańczyli, biesiadowali, ale gdzie teraz jest jego muzyka? Przeminęła z beskidzkim wiatrem? Została tylko w ludzkich sercach? "Wszystko, czego nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych - zabrzmiało podczas mszy pogrzebowej - tegoście i mnie nie uczynili”. Gdzie jest teraz Kazkowa muzyka? Gdzie jest jego dziedzictwo? Co się stanie z Torką? Jak sobie teraz poradzi jego rodzina?

Kazo "Nędza” Urbaś odszedł górą doliną do zaświatów. Czy tam będzie żył w Wiekuistej Muzyce na wieki? Kto to może wiedzieć. Nam już jednak nie zagra, nam już nie zaśpiewa. Jęczą za nim beskidzkie świerki.