Gdzie sacrum łączy się z profanum... rzecz o choince

Marcel Rieder Dekorowanie choinki

Albert Chevallier Tayler Choinka

Zwyczaj strojenia choinki na Boże Narodzenie przyjął się na dobre w Europie dopiero w XVII wieku, w Polsce sto lat później i to nie bez problemów.
Jednak legendy mówią, że już w VIII wieku św. Bonifacy, znany jako Winfryd z Anglii w czasie nawracania Germanów wskazał na iglaste drzewko, jako symbol Chrystusa. Poganie oddawali wówczas cześć wielkim dębom. Święty Bonifacy chcąc wykazać kruchość ich wiary nakazał ściąć potężne drzewo. Dąb padając spustoszył okolicę. Ostało się tylko małe iglaste drzewko. Mnich uznał to za znak i ogłosił, że to małe, zawsze zielone drzewko jest godne symbolizować potęgę jedynego, prawdziwego i wiecznego Boga i jego Syna – Jezusa Chrystusa.
Pierwsza wzmianka o choinkach pochodzi z ksiąg rachunkowych z 1492 roku. W archiwum katedry w Strasburgu jest zapis o zakupie zielonych jodeł do dziewięciu kościołów na Boże Narodzenie. Również najstarsza historyczna wzmianka o ustrojonej na Boże Narodzenie choince pochodzi z początku XV wieku. Opisuje drzewko udekorowane jabłkami, orzechami i pierniczkami. Było ono darem piekarzy z Fryburga dla miejskiego szpitala.
Za pierwsze przedstawienie choinki w sztuce uznawany jest natomiast sztych Lucasa Cranacha Starszego z 1509 r. przedstawiający drzewko przybrane świeczkami.
Jak wiadomo małemu drzewku trudno było się zadomowić. W XVI wieku ustrojona choinka należała do rzadkości, widywano ją tylko w bogatszych domach. Zapewne przyczynił się do tego fakt krytykowania jej w kazaniach, uważano to za zwyczaj pogański. Genezy choinki upatruje się w antycznych zwyczajach wnoszenia z okazji świąt do świątyń i przechowywania potem w domach tzw. ejresione. Były to gałęzie drzewa laurowego lub oliwkowego o zielonych liściach, przystrojone białymi i czerwonymi wstęgami, naczyniami z winem, oliwą, miodem oraz pieczywem, jabłkami, figami i in. owocami. Greckie ejresione oznaczały obfitość i urodzaj w nadchodzącym roku. Niechęć ze strony Kościoła nie powstrzymała jednak w rozprzestrzenianiu się zwyczaju strojenia iglastych drzewek na Boże Narodzenie. Z czasem nadano drzewku chrześcijańską symbolikę.
Zielona choinka to przede wszystkim symbol życia. Jest zakorzeniona w ziemi ale pnie się ku niebu. Jako drzewo nawiązuje do drzewa rajskiego – utraconego przez grzech ale i odzyskanego przez narodzenie Pana Jezusa. Symbolem Chrystusa na choince jest światło, w nawiązaniu do słów Jezusa: „Ja jestem światłością świata” (J 8,12). On przyszedł na świat jako światłość, oddał swoje życie na krzyżu za grzechy wszystkich ludzi i pojednał z Bogiem. Zasługę rozpowszechnienia światełek na choince przypisuje się Marcinowi Lutrowi, który był ich propagatorem. Gwiazda umieszczona na czubku choinki jest znakiem, który prowadzi wszystkich do Jezusa tak, jak prowadziła mędrców ze Wschodu do Betlejem.
Kolorowe, żywe drzewko dla chrześcijan nie powinno być tylko elementem dekoracyjnym ale przede wszystkim wyrazem radości z narodzenia Zbawiciela.
Zgodnie z tradycją pozostawia się udekorowaną choinkę co najmniej do święta Trzech Króli (6 stycznia) lub do Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego).