Rządowo-samorządowy spór o Śląsk

Sprawa obywatelskiego projektu ustawy polegającej na dopisaniu śląskiej mniejszości etnicznej do ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych ciągnie się od blisko dwóch lat. Za tą inicjatywą stoi Rada Górnośląska zrzeszająca kilkanaście śląskich organizacji i stowarzyszeń, m.in. Ruch Autonomii Śląska. Zebrali oni ok. 140 tys. podpisów poparcia, złożyli obywatelski projekt ustawy, potem były pierwsze czytania projektu w Sejmie i długo nic się nie działo. Po blisko roku impasu sprawa powróciła na kilka miesięcy przed wyborami parlamentarnymi, a dokładnie w lipcu 2015 roku. Powołano siedmioosobową poselską podkomisję, w której m.in. zasiadła była posłanka, Aleksandra Trybuś-Cieślar. Jednak choć komisja pozytywnie zaopiniowała projekt, było już za późno na uchwalanie tej nowelizacji, bo skończyła się kadencja. Z kolei obecny rząd nie popiera uznania Ślązaków za mniejszość etniczną.

Pod koniec grudnia 2015 roku Rzeczpospolita poinformowała, jakie jest zdanie rządu o tym projekcie. Gazeta dotarła do projektu stanowiska rządu wobec projektu ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw. "Rząd negatywnie opiniuje przedłożony obywatelski projekt ustawy i rekomenduje zaprzestanie prac legislacyjnych nad projektem” - taka jest konkluzja tego stanowiska. Dlaczego projekt został negatywnie zaopiniowany?

W tym projekcie stanowiska rządu czytamy, że nie można mówić o odrębnej mniejszości śląskiej, bo Ślązacy "w sposób istotny nie odróżniają się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją”. Dodatkowo inicjatorom projektu tej ustawy zarzucono, że "położyli nieproporcjonalnie duży nacisk na wszelkie inicjatywy podkreślające odrębność ludności zamieszkującej region”. Wskazano, że te odmienności Ślązaków były „świadomie inicjowane i wspierane przez władze innych państw (Niemcy, Czechosłowacja) celem rozbicia lub osłabienia rozwijającej się na Śląsku polskiej działalności patriotycznej”.

W stanowisku rządu znajduje się też pogląd, że uznanie Ślązaków za mniejszość etniczną spowoduje, że także inne grupy regionalne w kraju będą wnioskować o to samo. Na przykład kolejnymi chętnymi o uznanie ich mniejszości etnicznej mogliby być mieszkańcy Śląska Cieszyńskiego, na który to przykład powołują się sami autorzy stanowiska rządu, wskazując że w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w 2011 roku oprócz deklaracji o "narodowości śląskiej” znalazły się też osoby, które zadeklarowały "narodowość śląsko-cieszyńską”.

Pojawił się też spór o konsekwencje finansowe utworzenia nowej śląskiej mniejszości etnicznej. Rada Górnośląska wyceniła, że realizacja tej ustawy wyniesie kilkanaście milionów złotych rocznie. Natomiast według projektu stanowiska rządu będzie to koszt ok. 870 milionów złotych w skali roku.

Powyżej streszczonego stanowiska głównie w kwestiach ideologicznych nie podziela Sejmik Śląski. Podczas styczniowego posiedzenia radni województwa śląskiego przyjęli oświadczenie dotyczące poparcia dla obywatelskiego projektu ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych. "Polska ma charakter regionalny. Siła naszego państwa bierze się z silnych, dbających o swoją tożsamość kulturową, tradycje i rozwój gospodarczy regionów. Pielęgnowanie tej różnorodności nie stanowi w żadnym wypadku zagrożenia dla Rzeczpospolitej Polskiej. Przeciwnie, podkreślanie odmienności kulturowej, językowej, etnicznej obywateli mieszkających w jej granicach jest fundamentem nowoczesnego - opartego na szacunku i tolerancji - społeczeństwa obywatelskiego” - czytamy w oświadczeniu.

O komentarz w tej sprawie poprosiliśmy Jerzego Gorzelika, przewodniczącego Ruchu Autonomii Śląska. - Rządy zmieniają się szybciej niż tożsamość obywateli - stwierdza Gorzelik. Póki co przewodniczący RAŚ przewiduje, że projekt ustawy będzie przedmiotem dyskusji poselskich podkomisji, a także dojdzie do drugiego czytania tego projektu w Sejmie (pierwsze miało miejsce jeszcze w poprzedniej kadencji), ale bez powodzenia dla tego projektu. Nie wiadomo, jak szybko zakończy się ten proces legislacyjny, bo projekt może być zamrażany w podkomisjach. Jednak jak zapowiada Gorzelik, nawet po ostatecznym odrzuceniu tego projektu Rada Górnośląska na pewno wróci do tematu w kolejnej kadencji rządu. Z kolei obecnie zamierzają o negatywnym nastawieniu rządu do tego obywatelskiego projektu ustawy mówić na arenie międzynarodowej. - Jeden z posłów katalońskich w Parlamencie Europejskim ma dziś zadać pytanie w tej sprawie pani premier - zapowiada Gorzelik.