Czekamy na Bohaterów Straganu

Proszę mówić mniej naukowo - zwraca się Szalsza do dr. hab. Krzysztofa Nowaka, cieszyńskiego historyka, z którym właśnie nagrywa wywiad. - Proszę sobie wyobrazić, że mówi pan do... - Do debili? - żartuje Nowak. - Nie, do austriackich nastolatków, którzy nie mają pojęcia co to jest Armia Krajowa czy Zaolzie - kończy filmowiec. Nowak opowiada o hitlerowskiej agresji na Polskę, o formowaniu się ruchu oporu na ziemiach polskich pod okupacją, o fenomenie wiedeńskiej komórki "Straganu", czyli grupy agentów wywiadu, która przyczyniła się m.in. do zlokalizowania i zniszczenia przez aliantów ośrodka w Peenemünde, gdzie Niemcy testowali jedną ze swoich "superbroni" - rakiety V-1 i V-2. Wszystko udaje się świetnie i w jednym tylko nie można przyznać racji panu Piotrowi - nasi nastolatkowie wiedzą o Armii Krajowej dokładnie tyle, co ich austriaccy rówieśnicy, więc nie ma potrzeby tego rozgraniczać.

Następny w kolejce do nagrania jest dr Wacław Gojniczek, również historyk. Jego stryj Władysław był jednym z tytułowych Bohaterów. Został bestialsko zamordowany wraz pozostałymi agentami w Stein nad Dunejm 15 kwietnia 1945 roku, kiedy to Wiedeń był już od tygodnia w rękach Sowietów, a wojna przegrana. Według relacji narzeczonej Władysława Gojniczka, ten poznawszy skazujący go na śmierć wyrok tzw. Sądu Ludowego i zapytany o ostatnie życzenie, stwierdził: Chcę tylko sprostować, że nie jestem przestępcą jak mnie panowie nazwali - żyłem, pracowałem i umrę dla mej ojczyzny Polski. Jednym z wielu nowych faktów jakie ustalił Szalsza jest to, że agenci zostali skrępowani i zamordowani strzałem w tył głowy, a nie "po prostu" rozstrzelani, jak dotychczas sądzono. Mieszkający na co dzień w Wiedniu, mający środki na kwerendy i posługujący się biegle językiem niemieckim filmowiec rodem z Bytomia, dotarł do materiałów rzucających nowe światło na temat "Straganu". Dwadzieścia kilka lat temu, kiedy powstawały pierwsze opracowania na temat grupy, nie było możliwości prowadzenia tak szerokich kwerend - stwierdza Wacław Gojniczek, który sam "Straganowi" poświęcił swoją pracę magisterską (pisaną jeszcze na maszynie - jak zaznacza) - teraz za sprawą odnalezionych materiałów temat jest do przebadania praktycznie na nowo. Całe szczęście pan Piotr nie jest samolubny i już obiecał, że kopie wszystkich zdobytych materiałów przekaże Książnicy Cieszyńskiej, żeby mogły służyć wszystkim zainteresowanym.

Producentem filmu jest telewizja austriacka-polska stwierdziła, że nie ma na to pieniędzy. Pomocy odmówiły póki co również instytucje z polskiej i zaolziańskiej strony Śląska Cieszyńskiego. Rodzi się pytanie, czy nie odbije się to na przekazie? Choć w wiedeńskiej komórce "Straganu" działali także Austriacy, pierwszoplanowe role odgrywali agenci narodowości polskiej (w większości - jeszcze raz zaznaczmy - cieszyniacy). Może jednak nie ma co narzekać? Dzielenie się chwałą z finansującymi sprawę Austriakami i tak zdaje się wypadać na plus dla naszej polityki historycznej, jeśli spojrzeć przez pryzmat szeregu wcześniejszych oczernień, jakich dopuściły się inne państwa względem naszej historii. Z niecierpliwością czekamy na film - premiera już 12 kwietnia. Obraz ma trwać ok. 40-45 minut. Jeśli wystarczy środków, zostanie wzbogacony o fabularyzowane scenki. Piotr Szalsza zamierza powrócić na Śląsk Cieszyński ze swoim filmem i urządzić serię pokazów w kilku miejscowościach regionu.