Czarna Księżna, czyli Dr Jekyll i Mr Hyde po cieszyńsku

Można odnieść wrażenie, że charakter Czarnej Księżnej zależał od miejsca, w którym przebywała. W Marklowicach koło Cieszyna okazywała się ucieleśnieniem dobra. Dobrze ilustruje to historia tutejszego chłopa, który zabił dzika, niszczącego mu pole. Dzik był własnością księżnej, ale ta nie ukarała biedaka – a nawet zapłaciła mu za szkody, które wyrządziło zwierzę.

Zły wpływ Dzięgielowa
W Dzięgielowie nasza dobra Czarna Księżna przemieniła się w sadystkę. Według podań z tamtej okolicy miała na sumieniu męża i własne dzieci, zabatożone na śmierć. Przy takich wyczynach, torturowanie poddanych nie robi większego wrażenia. Jedna z chłopek przed śmiercią miała przekląć księżną: „Oby cię ziemia po śmierci wyrzuciła! Bydło niechaj ci grób wyszuka!”. Jak to bywa w podaniach, klątwa się spełniła. Księżna zmarła, księżnę pochowano, a następnego dnia księżnej zwłoki ziemia wyrzuciła. W takiej sytuacji trumnę ze zwłokami Czarnej Księżnej załadowano na wóz, zaprzężony w woły. W okolicach Cierlicka pochłonęła go ziemia.

Kim była naprawdę?
Spór o to, kim naprawdę była Czarna Księżna ma ponad sto lat. Historycy zwykle wybierają spośród dwóch kandydatek. Kandydatka numer jeden, Sydonia Katarzyna (ok. 1550-1594), była księżną cieszyńską. Po śmierci męża w imieniu małoletniego syna sama rządziła Księstwem Cieszyńskim. Przemawiają za nią dwa argumenty. Po pierwsze była właścicielką zameczku w Marklowicach. Po drugie jeden z jej poddanych został uwięziony przez pewnego szlachcica. Był trzymany w takich warunkach, że zimą odmroziło mu ręce i nogi. Sydonia Katarzyna stanęła w obronie nieszczęśnika, wytoczyła nawet proces okrutnemu szlachcicowi. Trudno upatrywać w tym jakiegoś szczególnego odruchu miłosierdzia. Księżna namiętnie procesowała się z okoliczną szlachtą, a nieszczęsny chłop stanowił jej własność.

Kandydatką numer dwa jest Maria Kardinalowa z Kisielowskich, właścicielka Cierlicka w latach 1625-1645. Zwolennikiem tej identyfikacji był Oskar Zawisza, cierlicki proboszcz, który powoływał się m.in. na kronikę parafialną pisaną przez jednego ze swoich poprzedników. W praktyce spór sprowadza się do przeciągania liny między zwolennikami jednej i drugiej kandydatki. Żaden z nich nie potrafił wyjaśnić swoistego rozdwojenia jaźni Czarnej Księżnej.

Dwie Czarne Księżne?
A może nasza Czarna Księżna nie była dr. Jekyllem i mr. Hydem? Może po prostu były dwie Czarne Księżne: jedna z Marklowic i druga z Cierlicka. Obie żyły w różnym czasie, w różnych miejscowościach i rządziły samodzielnie swoimi włościami. To, że poddani i jedną, i drugą określali jako Czarną Księżną leży w granicach prawdopodobieństwa. Jedno i drugie podanie o Czarnej Księżnej powstało w czasach, kiedy chłopi podpisywali się krzyżykami. Mimo to pamięć o obu kobietach przetrwała pokolenia. Widać, że miłosierdzie jednej, jak i okrucieństwo drugiej musiało być czymś wyjątkowym.