Wpływ przemocy w rodzinie na dziecko

Aby przybliżyć ten niezwykle ważny temat o wypowiedź poprosiłam panią psycholog Sylwię Witek. „Dziecko do prawidłowego i harmonijnego rozwoju potrzebuje określonych warunków, w tym adekwatnego zaspokajania potrzeb, stałości i przewidywalności opiekunów, stabilizacji emocjonalnej oraz stymulacji do rozwoju. W rodzinach z problemem przemocy domowej zaburzony jest schemat prawidłowego funkcjonowania, ról w rodzinie, prawidłowych wzorców. Statystycznie więcej mężczyzn stosuje przemoc domową, natomiast kobiety częściej są w roli osób doświadczających tej przemocy. Repertuar form przemocy jest bardzo rozległy, od czasami stosunkowo subtelnej przemocy psychicznej, poprzez przemoc ekonomiczną, zaniedbanie, aż do przemocy fizycznej i seksualnej. Z uwagi na to sytuacja każdej rodziny jest inna, to co je łączy to mechanizmy, którymi kierują się osoby stosujące przemoc, mechanizmy w które są uwikłane osoby doświadczające przemocy oraz role, które przyjmują dzieci w takich rodzinach.

Stosowanie przemocy stanowi naruszenie fundamentalnych praw i dóbr drugiego człowieka, takim samym naruszeniem dóbr i praw jest narażanie dziecka na bycie świadkiem czy biernym uczestnikiem dysfunkcyjnego życia rodzinnego. Dziecko, które nie doświadcza bezpośrednio wymierzonych w siebie aktów przemocy doświadcza jej w sposób pośredni. Proszę sobie wyobrazić co czuje i przeżywa dziecko, które jest świadkiem zagrażających sytuacji wobec matki, widzi lub słyszy jak ona krzyczy, płacze, jak doświadcza bólu, czasem widzi nawet jej obrażenia, jednocześnie to dziecko nie jest w stanie obronić własnej matki, przerwać aktów przemocy. Każdy z nas może sobie wyobrazić sytuację, że jest świadkiem bójki na ulicy, możemy sobie wyobrazić też emocje, które pewnie pojawiłyby się w takiej sytuacji – strach, niepewność, obawa itp. Emocje dziecka w sytuacji bycia świadkiem przemocy w rodzinie są wielokrotnie spotęgowane, występuje realny strach o rodzica krzywdzonego, własne poczucie zagrożenia, poczucie winy, zagubienie, brak poczucia przewidywalności, lęk. Bez wątpienia jest to sytuacja wysoce stresująca dla dziecka. Dorosłym często wydaje się że, gdy dziecko przebywa w innym pomieszczeniu to już nie jest świadkiem różnych wydarzeń, niestety ale fakt że czegoś nie widzimy nie oznacza, że nie przeżywamy tego w sposób niejednokrotnie taki sam lub intensywniejszy.

Wychowanie i rozwój w domu, gdzie dochodzi do przemocy zaburza podstawowe poczucie bezpieczeństwa dziecka, w sposób nieprawidłowy zaspakajane są jego potrzeby, rodzice nie są przewidywalni co potęguje niepokój. W rodzinach dysfunkcyjnych dzieci wypracowują sobie strategie przetrwania, przyjmują w tym celu tzw. role (rola bohatera rodziny, rola maskotki, rola kozła ofiarnego, rola dziecka niewidzialnego), aby w chociaż pozorny sposób przywrócić sobie równowagę. Życie w rodzinie dysfunkcyjnej poniekąd określają też niepisane zasady „nie mów”, „nie ufaj” i „nie czuj”, zasady te są bardzo ważne dla osób stosujących przemoc, gdyż pozwalają one podtrzymywać nieprawidłowe zachowania w rodzinie, natomiast powodują u dziecka poczucie wstydu, utrzymywania pewnego rodzaju tajemnicy, wzmagają brak zaufania wobec innych osób, a także odcinanie się od własnych emocji.

Przemoc w rodzinie ma ogromny wpływ na sposób funkcjonowania dziecka, jego obraz świata, siebie oraz innych ludzi. Dziecko może przejawiać szereg trudności w codziennym funkcjonowaniu, wypełnianiu roli ucznia, kolegi, objawami często są napięcie emocjonalne, smutek lub drażliwość, trudności w zakresie funkcji poznawczych takich jak pamięć, koncentracja czy uwaga, zaburzony obraz własnej osoby, niedocenianie własnych sukcesów czy możliwości, poczucie wstydu, mogą się pojawiać także objawy somatyczne (np. bóle brzucha, głowy) oraz szereg zachowań dotyczących społecznego wymiaru życia i funkcjonowania w relacji z innymi ludźmi.

Doświadczenia dziecka, które otrzyma na wczesnym etapie życia są bazą do jego dalszego funkcjonowania. Dzieci z rodzin z problemem przemocy w rodzinie często jako dorośli (Syndrom DDD) mają trudności w prawidłowym czy satysfakcjonującym budowaniu własnych relacji z innymi ludźmi. Trudności jakie mogą się pojawiać dotyczącą postrzegania samego siebie, roli kobiety/mężczyzny, poczucia własnej wartości, poczucia bezpieczeństwa, sprawczości, autonomii, postrzegania innych ludzi, ich intencji, zaufania wobec ludzi, sposobów rozwiązywania konfliktów, a także oceny wobec otaczającego nas świata, przekonania o zagrożeniach czy niesprawiedliwości”
Wypowiedź pani psycholog powinna dać wiele do myślenia wszystkim bez wyjątku, ponieważ to dorośli mają największy wpływ na prawidłowy rozwój przyszłych pokoleń, a ciągłe narzekanie na zachowanie młodych ludzi nie powinno mieć miejsca skoro dorośli sami nie świecą dobrym przykładem.