Prąd elektryczny – początki „oświecenia” w Cieszynie

Hala Maszyn Elektrowni Cieszyn

Elektrownia w Cieszynie

Zajezdnia Tramwajowa

Jakie były początki elektryczności w Cieszynie?

W roku 1882 Thomas Alva Edison uruchomił w Nowym Jorku pierwszą na świecie elektrownię, zapoczątkowując nowy cywilizacyjny etap. W Polsce próby wykorzystywania energii elektrycznej podejmowały głownie zakłady przemysłowe. Istotnym krokiem w wykorzystywaniu elektrotechniki było wybudowanie na początku XXw. kilku większych elektrowni o mocy kilku MW, dostarczających energię elektryczną do oświetlenia domów, ulic a następnie dla potrzeb przemysłu i transportu miejskiego. W 1893 r. wybudowano Elektrownię Miejską w Bielsku, gdzie dwa lata później uruchomiono linie tramwajową. Po pierwszej wojnie światowej w Polsce było czynnych ok.280 elektrowni o łącznej mocy ok.500GW.

W Cieszynie projekt budowy powstał w 1906r. Rok później Gmina Cieszyn rozpoczęła pertraktacje z Towarzystwem Internationale Elektrizitäts Gesellschaft w Wiedniu. Do zawarcia umowy doszło jednak dopiero w 1909r. Koncesję na budowę zakładu oraz wytwarzanie, rozdział i sprzedaż energii elektrycznej na terenie miasta Cieszyna Elektrownia uzyskała 24 sierpnia 1909r. Ostatecznie uruchomienie elektrowni nastąpiło w drugiej połowie 1910r. Cieszyn liczył wówczas, wraz z obecnym Czeskim Cieszynem ok.23 tys. mieszkańców.
Na terenie zakładu energetyki powstała Zajezdnia Tramwajowa. Generatory prądu stałego służyły do napędu tramwajów miejskich. Cieszyn posiadał cztery motorowe wozy tramwajowe. Kursowały one od restauracji „Pod Słońcem” przy ul. Bielskiej, wzdłuż obecnych ulic: Wyższa Brama, Szersznika, Rynek, Głęboka, most Przyjaźni, Saska Kępa (obecnie w Czeskim Cieszynie) na dworzec kolejowy w Czeskim Cieszynie. Łączna długość trasy wynosiła 2,7km. Pierwszy tramwaj uruchomiono 12 lutego 1911roku. Komunikację tramwajową zlikwidowano po podziale miasta . Ostatni kurs miał miejsce 2 kwietnia 1921r. W 1915r. dobudowano nowy turbogenerator powiększając halę maszyn do dzisiejszych rozmiarów. Kotły służące do wytwarzania prądu posiadały ruszt stały. Dowóz węgla odbywał się dwoma samochodami ciężarowymi na składowisko, a następnie przy pomocy wózków na szynach do kotłowni. Na ruszt węgiel narzucano ręcznie. Spaliny były odprowadzane do wspólnego komina . Zasilanie kotłów wodą odbywało się przy pomocy dwóch pomp parowych.

W roku 1918, po 123 latach niewoli, Polska odzyskała niepodległość. 10 lutego 1919r. rozpoczął swoje posiedzenie pierwszy Sejm odrodzonego Państwa. Polska swoją ustawą dała wyraz temu, że elektryfikacja jest zagadnieniem ekonomicznym wagi ogólnopaństwowej. Elektryczność, wprowadzona powszechnie na świecie, wywoływała prawdziwą rewolucję w przemyśle, a także w życiu codziennym społeczeństw. Stawała się warunkiem koniecznym postępu cywilizacyjnego i kulturalnego. Była szczególnie ważna dla odrodzonego Państwa Polskiego, które od czasu uzyskania niepodległości, musiało dalej toczyć wojny o swoje granice. W 1920r. elektryfikacja na Śląsku Cieszyńskim była zaledwie fragmentaryczna, ponieważ poza Cieszynem i nielicznymi fabrykami, które posiadały własne, małe elektrownie, inne miejscowości nie posiadały elektryczności. W tych warunkach podjęcie planowej elektryfikacji (Śląska Cieszyńskiego) było dużą zasługą Gminy Cieszyna.