Theodor Kotschy - wielki podróżnik z Ustronia

Theodor Kotschy urodził się w 1813 roku w Ustroniu. Jego ojciec, Karol, był pastorem, botanikiem i pisarzem (tworzył zarówno po polsku, jak i po niemiecku). Miał też żyłkę podróżnika - jako młody chłopak chciał zobaczyć na własne oczy ślub arcyksiężniczki Marii Ludwiki i cesarza Napoleona Bonapartego. Wobec braku funduszy na podróż, zdecydował się na "przechadzkę" z Lipska, gdzie studiował, do Paryża. Pasja przyrodnika i podróżnika okazała się dziedziczna.

Theodor jeszcze jako nastolatek z zapałem zbierał różne okazy flory. Początkowo zapowiadało się, że zgodnie z życzeniem ojca zostanie pastorem. W 1832 roku razem z młodszym bratem Hermanem rozpoczął studia teologiczne w Wiedniu. Jednak po trzech latach przerwał studia i wyjechał badać faunę Rumunii. Kiedy w 1835 roku otrzymał propozycję wyjazdu z ekspedycją badawczą do Egiptu, nie wahał się.

Wyprawa trwała dwa lata i zakończyła się sukcesem. Zgodnie z planem zbadano zasoby mineralne wzdłuż Nilu i odkryto nawet złoto. Theodor w tym czasie zbierał kolejne okazy i uczył się języków (znał arabski, turecki i perski). Na targu w Kairze kupił sobie niewolnika, Murzyna Husseina. Później go wyzwolił, a Hussein towarzyszył dawnemu panu w kolejnych wyprawach.

PISALIŚMY: Teodor Bulik - zapomniany kolekcjoner

W listopadzie 1838 roku większość uczestników austriackiej ekspedycji wróciła do Europy. Theodor Kotschy pozostał w Aleksandrii i w następnym roku zorganizował wyprawę, która miała dotrzeć do źródeł Nilu. Cel nie został osiągnięty, głównie z powodu wycofania się sponsorów. 26-letni syn ustrońskiego pastora został w Chartumie bez środków do życia. Jakimś cudem udało się mu się dotrzeć do Aleksandrii i zdobyć fundusze na kolejne wyprawy badawcze. Prowadził badania na Cyprze, w Syrii i Persji. W sierpniu 1843 roku jako pierwszy zdobył najwyższy irański szczyt - Demawend (5604 m n.p.m.).

Po powrocie do Europy za radą ojca 32-letni Theodor podjął ponownie studia teologiczne, ale szybko rzucił je i postawił ostatecznie na nauki przyrodnicze, z których zrobił doktorat. W 1847 został asystentem, a w 1852 roku adiunktem dozorcy cesarskiego gabinetu botanicznego. Od tego czasu nie musiał się martwić o finanse na kolejne wyprawy badawcze na Bliski Wschód.

Zmarł 11 czerwca 1866 roku na banalne zapalenie płuc. Jak pisała "Gwiazdka Cieszyńska": "Ten żelazny człowiek, którego siły nie zdołały złamać jadowite i zaraźliwe wyziewy tropicznych bagnisk, który przewędrował bezpiecznie i spokojnie rozległe stepy azjatyckie i porzecze Nilu, a pośród nieprzyjacielskich szczepów Kurdów i krwiożerczych Murzynów umiał się ochronić od niebezpieczeństw i napadów, które jego życiu tysiąckrotnie zagrażały - ten człowiek uległ w stołecznem mieście Wiedniu, niby w spokojnym porcie, otoczony wiernymi przyjaciółmi w najlepszym wieku, po krótkiej chorobie płucnej, mało z początku obawy wzniecającej".

Theodor Kotschy był jednym z najwybitniejszych botaników XIX wieku. Dość powiedzieć, że opisał 600 tysięcy okazów roślin. Jego nazwisko pojawia się na kartach różnych opracowań - od "Słownika biograficznego ziemi cieszyńskiej" przez "Allgemeine Deutsche Biographie" i "Österreichisches Biographisches Lexikon" po "Biographical Dictionary of the Anglo-Egyptian Sudan". Jednak cały czas ten wielki człowiek rodem ze Śląska Cieszyńskiego czeka na swoją pełną biografię.