Jan Szuścik, Pamiętnik "Życiorys nauczyciela" (recenzja)

Jan Szuścik urodził się w Gułdowach, ukończył seminarium nauczycielskie w Cieszynie, a jako nauczyciel pracował w Łazach i Boguminie. W czasie I wojny światowej został powołany do wojska austriackiego i wysłany na front wschodni, gdzie dostał się do rosyjskiej niewoli. Po powrocie w rodzinne strony został członkiem Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. W okresie międzywojennym był przedsiębiorcą, posłem na Sejm Śląski i dyrektorem Zakładu Wychowawczego w Cieszynie. W marcu 1940 roku został aresztowany przez Niemców. Miesiąc później zginął w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu.

Jesienią 1938 roku Jan Szuścik ukończył pisanie pamiętnika "Życiorys nauczyciela", który zdobył II nagrodę w konkursie Instytutu Pedagogicznego w Warszawie. Pamiętnik zaczyna się od historii rodziny Szuścików, która osiedliła się na Śląsku Cieszyńskim w XVIII wieku, a kończy się na opisie sytuacji w Łazach (dziś dzielnica Orłowej) po przyłączeniu ich do Polski w 1938 roku. Autor skupia się przede wszystkim na wydarzeniach sprzed I wojny światowej. Szczegółowo opisuje dzieciństwo i młodość spędzone w podcieszyńskiej wsi, naukę w szkołach w Krasnej i Cieszynie, pracę w Łazach i Boguminie. Zdecydowanie mniej miejsca poświęca okresowi międzywojennemu. Jan Szuścik potrafił pisać interesująco. Pod względem literackim to jeden z lepszych pamiętników, opisujących Śląsk Cieszyński za czasów "nieboszczyki Austrii".

Siła pamiętnika Szuścika tkwi nie tylko w talencie autora, ale i w jego szczerości. Pisze o pierwszych miłościach, o głuchoniemym braciszku, o psie Hultaju, o wójcie, którego dopiero zięć-nauczyciel nauczył się podpisywać, o dyskusjach na tematy wyznaniowe prowadzonych z kolegą-ewangelikiem (Szuścik był katolikiem) w drodze do szkoły z Krasnej do Cieszyna i z powrotem, jeździe z Jasienicy do Łazów (tych na Zaolziu) na rowerze bez jednego pedała, o dyskusjach prowadzonych w gospodach… Nie chcę powiedzieć, że autor pisze o nic nieznaczących błahostkach, wręcz przeciwnie. Jednak właśnie dzięki tego typu szczegółom możemy poczuć, jak wyglądało życie na Śląsku Cieszyńskim przełomu XIX i XX wieku. Autor jest też bezkompromisowy w sądach. Wystarczy zwrócić uwagę na jego komentarz na temat wyborów w 1937 roku: "Przed rokiem kusiłem się nawet o stanowisko wiceburmistrza Cieszyna, lecz byłem za mądry dla przeciwników. Powodzenie w tym względzie mają, raczej ludzie bardzo przeciętni, a nawet głupi".

PISALIŚMY: Książę William jest potomkiem Piastów cieszyńskich

Pewnym utrudnieniem w lekturze może być wyrwa w latach 1914-1918, bo Szuścik odsyła w tym wypadku do wydanego w 1926 roku "Pamiętnika z lat wojny i niewoli".

"Życiorys nauczyciela" do druku przygotował dr Witold Marcoń, wykładowca na Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, autor licznych prac na temat Śląska w okresie międzywojennym. Napisał on też kilkunastostronicowy biogram Jana Szuścika (jest to przedruk artykułu, który w 2005 roku opublikował na łamach "Pamiętnika Cieszyńskiego"), poprzedzający właściwy tekst pamiętnika, oraz zestawił indeksy. Co do sposobu opracowania można mieć kilka drobnych uwag: brakuje przypisów, które objaśniałyby pewne fakty lub zawierały sprostowania ewidentnych pomyłek autora (np. Jan Szuścik nie zawsze podaje poprawne daty życia swoich zmarłych w dzieciństwie braci i sióstr), indeks osób jest niekompletny, jest też trochę literówek.

Nie zmienia to faktu, że dzięki Witoldowi Marconiowi do rąk czytelników trafia ciekawa i wartościowa pozycja, którą można polecić wszystkim interesującym się historią Śląska Cieszyńskiego przełomu XIX i XX wieku.

Jan Szuścik, Pamiętnik „Życiorys nauczyciela”, opracowanie, wstęp i biogram Jana Szuścika oraz indeksy Witold Marcoń, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, rok wydania: 2011, 287 stron, cena: 28,98 zł.