Geny beskidzkiego lasu

Aleksandra Białobrzeska przesypuje wysuszone szyszki. fot. Wojciech Trzcionka

Szyszki trafiają do bębna, gdzie wytrącane są z nich nasiona. fot. Wojciech Trzcionka

Aleksandra Młynarczyk w chłodni, gdzie przechowywane są geny beskidzkich lasów. fot. Wojciech Trzcionka

Gdyby jednego dnia przyszedł kataklizm — huragan albo wielki pożar i powalił wszystkie beskidzkie świerki, piękne lasy będzie można odbudować. W Istebnej-Wyrchczadeczce działa bowiem Karpacki Bank Genów Świerka, gdzie w wielkich chłodniach przechowuje się kilkadziesiąt ton nasion.

***

Istebniańskie świerki są cenione w całej Europie. Sadzonkami z Beskidów obsadzają swoje góry nie tylko Polacy ale i Francuzi oraz Szwedzi. A to dlatego, bo nasze smreki dobrze wytrzymują trudne warunki atmosferyczne i łatwo przyjmują się w różnych szerokościach geograficznych.

Żeby je jednak mieć, trzeba najpierw wyjść na drzewo i obrać go z szyszek. W Nadleśnictwie Wisła jest specjalna ekipa zbieraczy owoców świerka. Ci ludzie nie wiedzą co to zawroty głowy i lęk wysokości. Koledzy wołają na nich „szyszkarze" albo „ludzie-wiewiórki". Przystawiają drabiny do drzew, wspinają się na wysokość trzeciego piętra, a potem zbierają szyszki do worków. Z jednego świerka jest średnio 10-15 kilogramów szyszek. Żeby tyle zebrać, na iglaku trzeba spędzić godzinę, a nawet dwie.

***

W Nadleśnictwie Wisła przetwarza się rocznie około dwóch ton szyszek. Ich zbiór odbywa się zawsze w miesiącach zimowych. Potem szyszki trafiają do Banku Genów Świerka i tam są suszone. Gdy już zaczynają wysypywać się z nich nasiona, szyszki trafiają do wielkiego bębna. Nasiona wypadają na sita, aby odseparować je o zanieczyszczeń — łusek i gałązek. W następnej kolejności z każdego nasionka odrywa się skrzydełko oraz oddziela nasiona pełne od pustych i znowu suszy. Dopiero wtedy trafiają one do małych pojemnikach, na których — jak na butelkach dobrego wina — pisze się miejsce zbioru i rocznik.

— Chodzi o to, żeby w przyszłości sadzonki trafiały w miejsca, w których panują zbliżone warunki atmosferyczne. Nie można nasion drzew, które rosną na 400 m, przenosić na wysokość 1000 m npm — wyjaśnia Aleksandra Młynarczyk, specjalistka ds. nasiennictwa Nadleśnictwa Wisła. Dopiero opisane pojemniki wędrują do wielkich chłodni, w których panuje temperatura minus 20 stopni Celsjusza. W takich warunkach można je przechowywać i 30 lat.

W chłodniach-magazynach są przechowywane m.in. szyszki z rezerwatu na Baraniej Górze. To elita wśród drzew — niektóre świerki mają tam i 300 lat.

Zgromadzone nasiona będą rezerwą na wypadek gdyby drzewostan zachorował.