Nowa książka o bielskich Żydach

"Po włączeniu Bielska do Polski rabinat warszawski miał wysłać pismo z zapytaniem, dlaczego Bielsko jako jedyna gmina żydowska w Polsce nie posiada mykwy [łaźni rytualnej]. Odpowiedź rabina Steinera brzmiała: gmina nie utrzymuje mykwy, ponieważ bielscy Żydzi posiadają łazienki w swoich domach, a pewne przepisy religijne odnoszą się wyłącznie do zachowania higieny w czasach starożytnych, natomiast we współczesnym świecie nie znajdują zastosowania".

To jedna z ciekawostek, jaką można odnaleźć w książce Jacka Proszyka Życie według tradycji. Takich "mikrohistorii" jest sporo, a ich głównym celem jest zilustrowanie specyficznej sytuacji żydowskich gmin w Bielsku i Białej Krakowskiej w okresie międzywojennym. Jak pisze autor, "były one swego rodzaju mikrokosmosem całego świata żydowskiego. Występowały w nich trzy najważniejsze nurty, jakim były haskala, ortodoksja i syjonizm".

Haskala (nurt liberalny) dominowała na Śląsku Cieszyńskim. Najbardziej wysuniętym na zachód punktem wpływów ortodoksji (nurt konserwatywny) była galicyjska Biała. Pod koniec XIX wieku pojawił się syjonizm (nurt nacjonalistyczny). Jak pokazuje Jacek Proszyk, gminy, które dzieliła rzeka Białka, wcale tak bardzo się od siebie nie różniły.

Pod kątem wartości naukowej Życie według wartości jest pracą bez zarzutu. Jacek Proszyk od ponad 20 lat zajmuje się przeszłością bielskich i bialskich Żydów, a wydana książka jest fragmentem doktoratu, obronionego w czerwcu 2012 roku na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor przeprowadził rozległą kwerendę m.in. w archiwach we Lwowie, Jerozolimie i Wiedniu. Zadbał też o warstwę ikonograficzną. Dzięki licznym ilustracjom możemy zobaczyć, jak wyglądała żydowska wspólnota w Bielsku i Białej w okresie międzywojennym.

Bardziej dyskusyjna jest wartość literacka. Na pewno nie jest to nudna rozprawa akademicka - autor ożywia narrację różnymi ciekawostkami; jest nawet osobny rozdział poświęcony na anegdoty z żydowskiej gazety "Jüdische Wochenpost mit Wirtschaftsblat". Momentami nieco nużą wyliczanki nazwisk, które można było ująć np. w formie tabel na końcu książki. Ogólne wrażenie psuje słaba korekta tekstu, która przepuściła "kwiatki" w stylu "Był współpracownikiem rabina Steinera, chodź wiele ich różniło." (s. 92).

Życie według wartości to historia lokalna, ograniczona geograficznie do Bielska i Białej, lecz przenikanie się na tym terenie wspomnianych trzech nurtów judaizmu sprawia, że książka Jacka Proszyka będzie cenną lekturą także dla osób zainteresowanych historią Żydów w ogóle.

Jacek Proszyk, Życie według wartości. Żydowscy liberałowie, ortodoksi i syjoniści w Bielsku Białej, Jaworze: Wydawnictwo "HASKALA" 2012, 320 stron.

Dla naszych Czytelników przygotowaliśmy konkurs, w którym nagrodą jest książka "Życie według wartości. Żydowscy liberałowie, ortodoksi i syjoniści w Bielsku Białej".

Aby wziąć udział w konkursie, należy być zarejestrowanym użytkownikiem na portalu GazetaCodzienna.pl i przesłać na nasz adres Tytuł poprzedniej książki autorstwa Jacka Proszyka.

Odpowiedzi prosimy przesłać na adres konkursy@gazetacodzienna.pl. Wraz z odpowiedzią należy podać swoje dane (imię i nazwisko), nazwę użytkownika (podaną podczas rejestracji) oraz numer telefonu.

Jeśli nie jesteś jeszcze zarejestrowanym użytkownikiem, możesz to uczynić poprzez formularz dostępny pod adresem: www.gazetacodzienna.pl/user/register

Nagrodzona w konkursie osoba zostanie poinformowana drogą mailową. Nagroda będzie do odebrania w redakcji portalu w Cieszynie (ul. Bielska 184).

Wysłanie odpowiedzi w konkursie, jest jednoznaczne z akceptacją regulaminu, który jest dostępny pod adresem www.gazetacodzienna.pl/regulamin.

Portal gazetacodzienna.pl objął patronatem medialnym to wydarzenie.

KONKURS ZAKOŃCZONY! Osoba nagrodzona została już poinformowana drogą mailową.