Józef Bożek zapomniany wynalazca

Pamiątkowa tablica została odsłonięta na budynku Starostwa Powiatowego w Cieszynie przy ul. Szerokiej 13, gdzie w latach 1799-1803 Bożek uczęszczał o gimnazjum, prowadzonego przez ks. L. J. Szersznika. Wykonanie tablicy, na prośbę Cieszyńskiego Stowarzyszenia Auto Weteranów, sfinansował Zarząd Powiatu Cieszyńskiego.

Józef Bożek (1782-1835) skonstruował pierwszy na kontynencie europejskim pojazd z napędem parowym. Zaprojektował też i zbudował wozy ciągnięte przez konie po torach kolejowych pierwszej w Europie konnej kolei żelaznej. Urodził się w Bierach niedaleko Skoczowa jako syn miejscowego młynarza, Mikołaja i Marii z domu Duda. Ochrzczony został w kościele w sąsiednim Grodźcu. Dzięki pomocy ówczesnego wizytatora szkolnego, ks. Leopolda Szersznika, został w 1799 r. przyjęty do gimnazjum filologicznego w Cieszynie, w którym ukończył trzy klasy. Po jego ukończeniu, w poszukiwaniu pracy i nauki wywędrował ze Śląska Cieszyńskiego. W latach 1803-1805 studiował w morawskim Brnie mechanikę i matematykę, po czym przeniósł się do Pragi. Tam od 1805 r. był słuchaczem Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Praskiego. Od 1806 r. był mechanikiem i zegarmistrzem w tamtejszym Instytucie Politechnicznym. W Pradze powstała większość konstrukcji Bożka: precyzyjny zegar dla Instytutu Astronomicznego, automatyczny warsztat tkacki i postrzygarka sukna, maszyna do szlifowania zwierciadeł oraz liczne udane protezy rąk i nóg dla inwalidów wojennych. Tam też, prawdopodobnie nic nie wiedząc o lokomotywie Anglika Stephensona z 1814 r., zbudował pierwszy na kontynencie europejskim powóz z napędem parowym (w 1815 r.), a później i łódź z parowym silnikiem (w 1817 r.). Józef Bożek był o rok młodszy od George'a Stephensona. Wynalazki ich powstały prawie w jednym czasie. Józef Bożek wynalazkom i konstrukcji maszyn poświęcił całe życie. Do dnia dzisiejszego zachowało się tylko 29 pozycji w rejestrze ks. Szersznika - są to np.: potrójnie złożona dźwignia, katapult okrętowy, elewator, piła poruszana ręcznie, itd.

Bożek, kompletnie zapomniany w Polsce, w Czechach jest bardzo popularny i sławiony jako ojciec czeskiej myśli technicznej. Jego imię noszą instytuty politechniczne i szkoły, Czesi spacerują ulicami Brożka, poczta wydała znaczek z jego XIX-wiecznym portretem pędzla Antonina Machka. Jarosław Rajmund Vávra w 1949 roku napisał o Božku książkę pod tytułem "Posel úsvitu" ("Błysk przed świtem"), która została sfilmowana w 1950 roku przez Václava Krskę (nagroda na festiwalu w Karlowych Varach). W 2005 roku w szkole filmowej powstał krótki film dokumentalny "Josef Božek" w reżyserii Šimona Špidla. Józef Bożek pojawił się oczywiście w przedstawieniu Jaromíra Nohavicy "Těšínské nebe".

W Polsce Zofia Kossak przedstawiła konstruktora z Bierów w krótkim opowiadaniu "Czarodziej" w zbiorze "Nieznany kraj", krótkie opowiadanie poświęcił mu również Gustaw Morcinek. Dzięki nieustępliwym staraniom rodziny i mieszkańców Bier, w 1987 roku Komisja Turystyki Górskiej PTTK zatwierdziła nowy szlak turystyczny Jasienica - Biery - Nałęże, który wiedzie środkiem rodzinnej miejscowości Bożka. Szlak ma kolor czerwony i prowadzi w kierunku Błatniej. W Gminnym Ośrodku Kultury w Bierach wmurowana w ścianę jest pamiątkowa tablica poświęcona jego osobie, która została ofiarowana i odsłonięta przez jego potomków w 1987 roku.

Więcej na temat historii Józefa Bożna można przeczytać w artykule pt.: Pechowe życie wynalazcy.