Polacy na Zaolziu. Wystawa w Książnicy

W momencie podziału Śląska Cieszyńskiego w roku 1920 ludność polskojęzyczna stanowiła na terenach nazywanych dziś Zaolziem większość - czeskie statystyki oszacowały jej liczebność na 119 950, przy grupie ledwie 32 611 osób posługujących się językiem czeskim. Pomimo formalnej przynależności do państwa czechosłowackiego zaolziańscy Polacy nie tracili przywiązania do swej ojczyzny. Przez dziesiątki lat próbowali hamować systematycznie zmniejszające ich liczebność procesy asymilacyjne, m.in. przez doskonałą organizację, pielęgnowanie rodzimej kultury oraz przywiązywanie wagi do starannej edukacji w polskim duchu. To sprawiło, że w życie społeczne angażowały się kolejne pokolenia wykształconych polskich patriotów, nieraz intelektualistów wybitnych nie tylko w wymiarze lokalnym. Dość zaznaczyć, że w odniesieniu do Polaków na Zaolziu niejednokrotnie używało się i używa stwierdzenia "fenomen kulturowy". Dziś żyje ich tam ok. 26 800, co stanowi ok. 8 proc. wszystkich mieszkańców.

Tymczasem wyniki przeprowadzonych w 2009 r. badań socjologicznych nie pozostawiają cienia wątpliwości - coraz mniej osób uświadamia sobie fakt istnienia polskiej mniejszości narodowej na Zaolziu. Powszechnie uznaje się, że Śląsk Cieszyński "od zawsze" podzielony był na dwie części, a Olza oddzielała polską grupę ludności od czeskiej. Równie fatalnie prezentuje się współczesny stan wiedzy geograficznej na temat położonej za Olzą części Śląska Cieszyńskiego. Polska mniejszość żyjąca na Zaolziu znajduje się na ostatniej prostej wiodącej do wymazania ze świadomości krajanów z prawej strony granicznej rzeki.

By przypomnieć szerszemu gremium o Zaolziu, Książnica Cieszyńska organizuje wystawę kompleksowo przedstawiającą jego interesującą i skomplikowaną historię oraz koleje Polaków je zamieszkujących – przygotowano kilkadziesiąt biogramów wraz z prezentacją dorobku twórczego ich bohaterów. Będzie można poznać również zamieszkiwane przez Polaków miejscowości po czeskiej stronie Śląska Cieszyńskiego (zarówno te istniejące, jak i już nieistniejące). Do dyspozycji zwiedzających oddane zostaną – poza wyczerpującymi opisami – liczne książki, czasopisma i archiwalia, materiały ikonograficzne (w postaci plakatów, map, zdjęć, pocztówek czy oryginalnych prac zaolziańskich artystów) oraz eksponaty o charakterze typowo muzealnym. Całość pozwoli zwiedzającym na poznanie skomplikowanych dziejów tej części Śląska Cieszyńskiego oraz zrozumienie istoty rzeczonego fenomenu.

Komisarzami wystawy są Anna Rusnok i Wojciech Święs. Ekspozycja będzie czynna dla zwiedzających od wtorku do piątku w godzinach 8:00 - 18:00 i soboty w godzinach 9:00 - 15:00. Potrwa do 8 lutego 2013 r.

Po wernisażu, o godzinie 16:00 w sali konferencyjnej odbędzie się z udziałem autora, dr. Jerzego M. Roszkowskiego promocja jego książki pod tytułem Zapomniane Kresy. Spisz, Orawa i Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925, wydanej przez Polskie Towarzystwo Historyczne w Nowym Targu w ramach serii wydawniczej Podhalańskie Monografie Historyczne.