To nasze drugie „dzieciństwo”

Starość dopada w końcu każdego. Jeszcze wczoraj byliśmy kimś, coś mogliśmy. Dzisiaj już nic. Słabniemy. Schody są coraz wyższe, jezdnie coraz szersze, oddech coraz płytszy. A życie coraz szybsze.

Kiedy wiele już lat temu, pierwszy raz zobaczyłem ten tzw. Zachód, uwagę moją zwrócił brak starych ludzi na ulicach. Kiedy w tym samym czasie w Warszawie, Krakowie, wypełniali oni nie tylko kościoły, ale także kawiarnie, sklepy właściwie bez towaru, ławki w parkach, kawiarnie, parki, autobusy. Dzisiaj i u nas zniknęli z ulic. Czasami przesuwają się jeszcze jak żółwie lub jak samotne słonie, na krótkich odcinkach, pod ścianami, do kościoła, lub po chleb do najbliższego sklepiku. Zniknęli nawet z aptek, gdzie byli zawsze niezawodnymi klientami. Współczesny system opieki nad starymi ludźmi (nie chcę używać łagodnego pojęcia „seniorzy”) skutecznie zabiera ich z naszego otoczenia. Jak to się mówi – „pod opiekę”. Są domy pomocy, rencisty, hospicja, a w nich ludzie wykonujący niezwykłą pracę – opiekę nad starymi i często chorymi pensjonariuszami. Bardziej majętni lub zdeterminowani zapewniają opiekę w swoich domach. I są jeszcze tacy, którzy siedzą u siebie, wegetują samotnie, czekają na dochodzącą pielęgniarkę lub sąsiadkę, na dzieci. Odliczają. Wyglądają niemo przez okna, rozmawiają z kotami, psami. I często karmią wszystko co żywe dookoła. „Paskudzą i brudzą” w ten sposób. Jeszcze by coś chcieli... jakoś... komuś... pomóc... No, to przynajmniej jeszcze tym dzikim kotom, lub gołębiom.

Często nasi najstarsi bliscy brzydko pachną. Jak to potrafią powiedzieć dosadnie dzieci, kiedy starzy chcą ich przytulić – „śmierdzą!”. Mało tego, źle mówią, niewyraźnie. Jeżeli, kogoś stać na dobrą protezę, to jeszcze dobrze. Ale czasami nie lubią tych protez, no i wówczas „mamrocą” coś niezrozumiale. Trudno z nimi , bo często nie słyszą. Trzeba krzyczeć, żeby usłyszeli. Głupio tak krzyczeć, jakoś wstyd. No to lepiej w ogóle unikać spotkań. Poza tym starzy nic nie rozumieją, nic nie wiedzą. No bo skąd? Gadają w kółko o tym samym. I tak bezsensownie się wzruszają byle czym. Płaczą.

Na koniec życia znowu stają się malutkimi dziećmi. Kurczą się fizycznie i psychicznie. Łącznikiem pokoleniowym staje się... pielucha. Maleństwa leżą w łóżeczkach, a stare ludzkie kadłubki na łożach śmierci. Leżą ze swoimi winami, grzechami i dobrymi uczynkami pospołu. Piszą ostatni rachunek. Staramy się, żeby jakoś to wyglądało. Są kwiaty, rodzinne zdjęcia z wnukami i prawnukami w Anglii, i Pan Jezus, i Matka Boska, i Jan Paweł II, którego łagodne spojrzenie tyle otuchy daje. On też był niemym starcem. Nawet On. W pokojach nowe sprzęty, których wcześniej nie było: basen, „chodzik”, laski, wózek. Na szczęście jest telewizor.

Większość z nas jest wiecznie młoda. Pędzimy w wyścigu po wygodę i pieniądze. Zbieramy na starość, na nasze drugie „dzieciństwo”. Jak dobrze pójdzie i poważnie nie zachorujemy lub nie rozwalimy się w swoim małym chevrolecie wziętym w leasing, to doczekamy... starości. Ale starość to nie tylko kłopoty, niedołęstwo. To także pamięć. Obrazy przeszłości przypływają falami. Starzy nie mogą ich powstrzymać. Więc nawet nieproszeni gadają. Zaczepiają nas tymi gadkami. Nudzą. Co takiego mogą mieć ważnego do powiedzenia? Wiecznie to samo: że głód, że chłód, że wszy, że krowy paśli od 6. roku życia, że pomarańczę zobaczyli dopiero jak Niemcy przyszli, że u „bałera” robili i ciężko było, że buty na nogi, to dopiero przed miastem zakładali, że od Ruskich to wycieńczeni wracali, że śmierć, że wojna, bogactwo i bieda, strach i pierwsza randka na karuzeli z drewnianymi konikami, ale „On potem zginął...”, i znowu pierwsze proszone tańce przy akordeonie, na świetlicy, i eleganckie majówki za miastem, śluby, wesela, powitania, powroty, pożegnania. Różna jest ta pamięć. Historia życia. Starzy rzadko ją zapisują, a my nie mamy czasu słuchać i tak łatwo zapominamy. Potem pozostaje żal, trochę fotografii, listów, dokumentów, ale i tak większość zginęła gdzieś, albo ktoś wyrzucił lub spalił to „dziadostwo”.

Kiedyś ktoś wymyślił takie pojęcie: historia mówiona. Opowiedziany stary świat. Mały i duży. Osobisty, rodzinny. Przecieka nam przez palce na naszych oczach. Nie umiemy, nie mamy czasu ani siły go zatrzymać. I kiedy wydaje się , że to już koniec, samotni staruszkowie potrafią jeszcze „wyciąć numer”, zaszaleć i na przykład... ożenić się lub wyjść za mąż! Dlaczego nie? Jesteśmy wszak równi w swoich potrzebach i uczuciach.

W końcu i tak odchodzą, znikają za horyzontem. Potem jeszcze tylko niekiedy we snach wracają. To można jeszcze coś porozmawiać, jakiś znak, gest otrzymać, przekazać. Na co dzień pozostaje już tylko śpiew ptaków w kamiennej ciszy cmentarza.