5 lat w UE: Teraz czekam na euro

Henryka Jałowiczora zabieram spod gospody w centrum Istebnej. Jedziemy na Trzycatek. Stajemy na wzniesieniu w szczerym polu. Heniek, nazywany przez kumpli „Pająkiem”, wyciąga długie ręce i pokazuje: — Widzisz tamte domy z zielonymi dachami? Tam są Czechy. A tam, za tymi chałupami po prawej, to Słowacja. Jak byłem dzieckiem, to przez środek granicy prowadził siedmiometrowy zaorany pas ziemi. 100 metrów od niego stał nasz dom, a po drugiej stronie sąsiadów, Czechów. Czasami graliśmy w przez granicę w nogę, czasami piłka spadła na zaoraną ziemię. Trzeba było długo czekać, aż wojskowy ją poda, bo nam nawet nie było wolno zbliżać się do granicy. Gdy Heniek dorósł, z kumplami chodził przez granicę. Nie było Czech ani Słowacji. Była Czechosłowacja. Nosili spirytus, pościel, smalec, cukier, sól, maszyny do szycia, wiertarki, magnetofony Kasprzaki. To nie był przemyt. Ludzie nosili to wszystko nie dla zysku, a z biedy, żeby przeżyć.

Z przemytem chodził też rolnik z Jaworzynki Augustyn Małyjurek. — Tu na Trzycatku wszyscy szmuglowali. Zaczynał od spirytusu. Raz nosił go do Czech, raz do Polski. Gdzie się bardziej opłacało. Potem przemycał konie. Wspomina, jak im na kopyta gumiaki zakładał, żeby śladów na zaoranej ziemi nie zostawiały. Innym razem szmuglował byka. Nie był przyzwyczajony do marszu po groniach i w końcu stanął. Małyjurek musiał zwołać kumpli, żeby pomogli mu nieść 500-kilogramowego buhaja.

Przemytnikiem był też Franciszek Bury. Został nim w rok po II wojnie, w wieku 17 lat. Nosił słoninę, kiełbasę, wódkę, zelówki, pasmanterię, przeprowadzał konie. Chodzili 5-,6-osobowymi grupkami. W areszcie siedział trzy razy. Do więzienia jednak nigdy nie trafił, bo się nie przyznał, a mocnych dowodów na niego nie było. Najdłużej przesiedział w Gliwicach - 95 dni. Gdy go zamykali, ważył 90 kg, a jak wychodził, 64. Stał nago w wodzie w karcerze.

W 1946 roku Słowacy zastrzelili jego rówieśnika. Wtedy nikt się nie patyczkował. Ofiar przemytu było w beskidzkich lasach więcej. Kazimierz Juroszek zginął w Wigilię 1956 roku przez pazerną babę. Wysłała go do Czech, coby przed świętami jeszcze trochę grosza zarobił. Żeby prosiak po drodze nie kwiczał, przemytnik spił go wcześniej rumem. Niestety, świnia szybko wytrzeźwiała i w lesie zaczęła robić larum. Usłyszeli to żołnierze i przemytnika ustrzelili.

Dziś, gdy od 5 lat jesteśmy w Unii Europejskiej, te i podobne historie (są chyba w każdej rodzinie na Śląsku Cieszyńskim - bo kto nie „przemycał” przez Olzę chociażby krupiczki czy kilku piw ) brzmią jak science fiction. Szybko zapomnieliśmy o przepustkach, szmuglu, kolejkach na granicy, kontrolach i nieraz wrednych pogranicznikach.

Od pięciu lat mamy nową rzeczywistość. Czy lepszą? Bez wątpienia. A jeżeli ktoś wątpi, to powinien przeczytać ten tekst jeszcze raz. Mnie jest dobrze bez kontroli, szlabanów, szmuglu, pokazywania paszportów i każdorazowego tłumaczenia się na moście Przyjaźni, po co to jadę do Czeskiego Cieszyna.

Teraz czekam jeszcze na euro.

***
Powyższy artykuł wyraża osobiste poglądy jego autora. W dziale Opinie Gazetycodziennej.pl prezentujemy różne stanowiska na tematy społeczne, gospodarcze, polityczne, kulturalne, religijne i sportowe Śląska Cieszyńskiego ludzi różnych opcji, wyznań, zainteresowań...