Jak sprzedać Księstwo Cieszyńskie

Żyję tu już jakiś czas, często stykam się z gośćmi z tzw. polskiego interioru i z całą odpowiedzialnością stwierdzam, że ich wiedza na temat naszego regionu jest żałośnie wręcz mała. Większość z nich wie o obszarze byłego Księstwa Cieszyńskiego tyle, ile mieszkaniec byłego Księstwa Cieszyńskiego wie o historii i tradycji Księstwa Mantui. Czasem pytam: z czym kojarzy ci się Cieszyn? Najczęstsza odpowiedź: „Z czeskim piwem.”. Wspominam o historii Księstwa Cieszyńskiego. „Fajnie, to tu było jakieś księstwo?” Dodaję, że dynastia Piastów rządziła tu trzy wieki dłużej, niż w Królestwie Polskim. „Tak, a skąd tu się wzięli?” „A to nie było Królestwo Polskie?” Napomknę o silnej obecności Ewangelików w pejzażu okolicy. „Tak, wiem, tu przecież sami Ewangelicy.” „Ewangelicy? A co oni tu robią?”

Nie, nie będę tym pierwszym, który rzuci kamień. Trzymam się z daleka od krytyki bo sam, przyjeżdżając tu po raz pierwszy, wiedziałem tyle ile ci, którzy teraz tak mnie wkurzają. Historia była jednym z moich ulubionych przedmiotów szkolnych, więc pamiętam dokładnie, że przez kilka lat edukacji, w tym chaotycznym rollercoasterze od Sumerów po dwudziesty wiek, nazwa Cieszyn pojawiła się raz. W jednym jedynym krótkim podręcznikowym zdaniu, wspominającym aktywność Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Tyle. Gdyby nauczyciel był sprawniejszy, usłyszałbym jeszcze pewnie o 1938 roku, ale gość miał zasłużoną ksywę „Żółw”i skończyliśmy edukację na Przewrocie Majowym, a resztę mieliśmy doczytać sami. Tyle polska szkoła, przez kilka lat, miała mi do powiedzenia na temat naszego regionu. Zaręczam przy tym, że uczęszczałem do całkiem niezłego liceum, w którym wcale nie spijaliśmy na lekcjach tequilli z pępków nauczycielek i nie ogrywaliśmy w rozbieranego pokera wesołego dyrektora.

Obejrzałem ostatnio w kinie dwa filmy. Był to „Wołyń” i „Ostatnia Rodzina” - oba świetne, ciekawe i potrzebne. Łączy je również wspólny mianownik – opowiadają o wydarzeniach i postaciach ze wschodu. Wiedziony ciekawością statystyka-maniaka zajrzałem do dwóch z trzech tomów Antologii Polskiego Reportażu – gigantycznego zbioru pod redakcją Mariusza Szczygła. Znalazła się tam selekcja najważniejszych dzieł od zarania gatunku. Odrzucając reportaże zagraniczne, uwaga pisarzy i dziennikarzy skierowana była głównie na wschód – prawie co trzeci tekst traktował o Kresach Wschodnich. O Cieszynie i okolicy prawie nic! Wschód mocno zakorzenił się w mitologii polskiej i zwycięża batalię o sentymentalną duszę Polaków. Jasne – zawsze tęsknimy i gloryfikujemy to, co utracone. Być może ujmuje dziki bezkres ziemi, romantyczny „wild east”, tak fantastycznie zamknięty w powieściach wybitnych autorów – od Sienkiewicza zaczynając a na Tokarczuk kończąc? Wpływ też miała pewnie charyzma Piłsudskiego, forsującego ideę Polski Jagiellońskiej kosztem tej Piastowskiej.

To wszystko może być prawdą, za wcześnie jednak, aby załamywać ręce i zacząć biadolenie. Jako osoba z zewnątrz, a więc potencjalnie obiektywna wiem, że obszar byłego Księstwa Cieszyńskiego, jego historia i tradycja jest równie interesujący! Poznawanie go porównałbym do przyglądania się obrazowi. Z pewnej odległości widać jedynie ładniutki, pstrokaty landszafcik. Zbliżając się jednak, z kroku na krok, widać coraz więcej atrakcyjnych szczegółów, detali, które wreszcie czynią ten obraz wybitnym.

Proces budowy tożsamości i dumy regionalnej jest – jak sądzę – zbędny. Ta duma, świadomość u mieszkańców dawnego Księstwa Cieszyńskiego jest silna i mocno zakorzeniona. Należy tylko ją umiejętnie sprzedać na zewnątrz. Marzą mi się filmowe superprodukcje o miejscowych bohaterach i wybitnych postaciach. Marzą mi się książkowe bestsellery – chociażby modne historyczne kryminały z nadolziańskimi pejzażami w tle. Zacząć można jednak od podstaw: każdy z nas ma przecież znajomych z interioru i zawsze może delikatnie pchnąć ich tak, aby przybliżyli się do obrazu. Wystarczy rzucić atrakcyjną przynętę – zapewniam, że szybko ją łykną i sami będą dopytywać, sprawdzać, dociekać, wgryzać się. Świadomość unikalności obszaru dawnego Księstwa Cieszyńskiego jest tym bardziej ważna, że grupa sąsiadów zza między o mocno autonomicznych skłonnościach, samozwańczo uznaje nasz, tak odrębny od innych kulturowo region, za swój. Dlatego powiewająca ostatnio w wielu miejscach Cieszyna flaga Księstwa Cieszyńskiego wydaje mi się trafionym pomysłem. I pierwszym, maleńkim krokiem do większego zainteresowania tą ziemią przyjezdnych.