CO TYDZIYŃ PO NASZYMU: Obezdrzymy dzisio pieknóm dziedzine "...to je po naszymu ganc obyczajnie zómek". fot. Ewelina Szuścik  "...wyglóndajóm okiynka gospody, co sie pieknie mianuje Castello". fot. Ewelina Szuścik  Kącik Gwarowy "Co tydziyń po naszymu" wzbogacił się o nowego przewodnika - poetkę, miłośniczkę gwary - Ewelinę Szuścik: - Dzisio Wóm poczytóm po naszymu opowiadani "Jako sie kiesi chytało lalce", kiere żech napisała byście se pospóminali i kapke sie uśmiychnyli. fot. Prywatne archiwum Eweliny Szuścik Drodzy Czytelnicy! Nazywóm sie Ewelina Szuścik (zd. Witalis). Urodziłach sie w Cieszynie, prawie trzicet roków tymu. Miyszkałach na "Pastwiskach". Do szkoły chodziłach w Cieszynie. Po tym żech sie wydała i za chłopym poszłach miyszkać do Zybrzidowic, kaj miyszkómy razym od dziesiynciu roków. Tam sie też nóm urodziły nasze dziecka, a mómy ich troje. Ponikiery móg by mi wyrzóndzić, że co to je dziesiyńć roków miyszkanio i na roz sie mi zdo, że wszecko wiym o Zybrzidowicach, obyczajach i rzóndzyniu. To dycki ni ma tak. Wiycie, jo miała gware od małego we chałpie. Mój ojciec to po dzisio nie umiy poprawnie "mówić" po Polsku,y ny fórt rozprawio po naszymu. A jo fórt eszcze sie uczym, bo ta nasza gwara sie zmiynio. Ponikierzi uż jóm zapóminajóm a insi zaś ganc jóm zapómnieli. Sóm też eszcze tacy, co nie chcóm pamiyntać o naszym rzóndzyniu. Naszym, bo jo jeżech stela uż tu stela! Je mi okropnie luto, że moc młodych nie zno ani słowa w gwarze. Móm w sercu jaksióm nadzieje, że też weznóm zy mie przikład i se to wszemnóm, jaki to je skarb, to wszecko co nóm niechały nasze starziki. W tym kónciku gwarowym co sie mianuje "Co tydziyń po naszymu" bydymy sie widzieć w każdóm ostatnióm sobote miesiónca. Weznym Was na szpacyrek po Zybrzidowicach a przi tym eszcze Wóm cosi fajnego od siebie poczytóm. cd. słownika: barzina - podmokły teren baterka - latarka skuli naszej rzeczy. Jóm starziki nom niechały postrzód inszych wiecy. bo jóm za nic majóm. Mało gdo uż rzóndzi , młodzi "rozmawiają" Nie rozumióm tego, że od szpanu i piniyndzy je coś ważniejszego. mowe przisposobić i zaczynać "gadać", a z gwaróm sie urodzić! W postrzodku cesty, kiero kludzi łod Cieszyna do Jastrzymbio je tako szumno dziedzina co sie Zerzidowicami mianuje. Jo dycki prawiym, że my tu miyszkómy na zapiycku u samego Pónbóczka. Mómy tu wszecko co je do żywobycio zajimawe i skuli tego moc miastowych sie ku nóm przikludzo. W postrzodku naszej dziedzin mómy przeogrómnie szumny zómek w kierym naszo Zebrzidowicko kultura je eszcze pieknie opatrowano. Zómek to je taki serce Zebrzidowic, kiere dziynki ludzióm co ukochali tóm ziymie eszcze bije. Od stróny "Strzałowa" ze zómku wyglóndajóm okiynka gospody, co sie pieknie mianuje "Castello". Nie wiym czymu jóm tak zmianowali kie to je po naszymu ganc obyczajnie zómek, a im sie isto zdo, że sóm w Italiji. Możne tymu co by ci kierzi co se tam przidóm cosi zjeś, mógli se myśleć, że pecynki przeinaczóne na pizze jedzóm nad Padem a ni nad Piotrówkóm. Sóm eszcze ponikierzi co im bardzij szmakuje babraczka s jelitym, kieróm mało kaj uż sprzedujóm. Lecykany znóndzie sie taki co by zaś zjod dobrej pyrdelónki i nie peć mu to je, że takich maszket w gospodach ni majóm. Dzisio mało uż kto chowie babucia, a to było dycki świynto jak sie świnie zbijało. Jak we wielkim garcu warził sie preswórszt, leberka, żymloki abo jelita - ta pyrdelónka dycki tak szumnie wóniała! Potym sie szynke zaprawiało a za pore dni sie wyndziło. S takigo babucia miel myi pieknie miynsa, szpyrki a szmolcu na kierym my robili nejlepsze krepliki s marmuladóm. Jak se tak człowiek o tym wszymnie, to wartko głodu dostanie. Wólki nie wólki to co s pokolynio je taki nasze, dejmy na to obyczaje i prawiyni naszych starzików, fórt kansikej nóm sie traci. Ponikierzi lepij uż cudzóm rzecz znajóm niż naszóm pieknóm cieszyńskóm gware. Ludzie co tóm ziymie majóm radzi i rzóndzóm jejim jynzykiem uż sie po kapce tracóm a nastympców brakuje, bo jak wiycie dzisio mało gdo chce cosi robic za darmo . A teraz zaś fajny wic: Do Francka prziszeł Jónek i woło łod proga: - Takich żech je dzisio szczynsciwy! - Franciku podziwej sie znaszłech kole obilo dwa wajca! Jónek mu prawi: Toś ty wajca nie widzioł żeś je taki rod? Na wystow se chłopie żech uż downo niewidzioł boch jo kury zjod! Mjyjcie sie wszedcy dobrze i wiesiolego popióntku. Dzisio Wóm poczytóm po naszymu opowiadani "Jako sie kiesi chytało lalce", kiere żech napisała byście se pospóminali i kapke sie uśmiychnyli.
|
reklama
|
|||||||||||||||
|
Francek, je to łokropnie fajne żeś sie odezwoł. Jo by była fest rada jak byś też tu cosi o tej naszej dziedzinie szrajbnył, bo widzym że naprowde jeżeś s tych"młodych" kierzi cosi pamiyntajóm :):):) Yny wystow se że ni ma czegosi takigo jak gwara w oryginale, bo óna cały czas sie zmiynio i dziynki tymu eszcze żyje. Pozdrawióm Cie moc pieknie, a jak cosi też wiysz wiyncyj o łopatrowaniu gwary tak też tu cosi napisz.
Piekny zbytek Świónt życzym.
Tóż kapke mogymy łodfuknóć, bo goście sie porozjyżdżali do chałpy, ze stołu już sóm poskludzane niedobitki po świóntecznej gościnie a je kapke czasu poczytać tóm naszóm Gazete Codziynnóm. Bo fajne kusta fajnymi kustami, ale po Świyntach sie bedzie trzeba zaś wrócić z obłoków na ziymie. A wiymy, że szónka a babówka sie nie jy każdy dziyń. Zaś przidzie czas na tyn chlyb se szmolcym albo masełkym. Ale ani ziymioki s kiszkóm nie sóm nejgorsze. Taki dobrze przipieczóne na brutfani na zbytkach łumasty z jakigosi pieczónego miynsa. Kiedysi sie jodowało aji żarnówke. Nie wym, czy to słowo je u Was znóme. Łu nas żarnówka mo w nikierych regiónach jeszcze nazwe „krupica”. To był taki klajster z łuwarzónej na wodzie pszynicznej nieprzesiotej mónki z łotrymbami. Mama potym chlasła tego brunatnego sajrajtu forleflóm (nabiyraczkóm, chochlóm) na talyrz a miało to taki kształt, jakby sie krowa, nó wiycie co. Ale złe to nie było. Takóm żarnówke sie jadło s mlykym, albo polotóm stopiónym szmolcym se szkwarkami. Co żech ale ni mioł moc rod, to były szwołki. Szwołki je tako mlyczno zupa s małymi gałuszkami (kluskami) z biołej mónki s jajkym. Na to sie potym nasypało na talyrzu kapke cukru a mógło sie dać aji kónsek masełka, kiere zrobiło na wyrchu żółte łoczka. Ale sie prziznóm, że dlo mnie s tymi łoczkamki to było jeszcze bardzi miynki, niż bez łoczek. Gor, jak sie na wyrchu zrobił aji korzuch. Brr.
Szkoda przeszkoda, że sie już tu nie łodzywo Tómek Sochacki, kiery nóm kiedysi na tym miejscu dowoł recepisy na rostomajte ślónski jodła. Tómek, łodezwej sie. A jak byś sie Ty nie łodzywoł, tak my przidymy za Tobóm na Twojóm strónke na Necie
.
www.gwara/zafriko.pl
.
kaj wszyscy łocyniymy Twojóm wielkóm robote dlo naszej gwary. Je mi luto, że tu już nie zoglóndo Stelok. Stelok był gorónczka chłop, jak mu cosi nie zapasowało, tak sie poradził strasznie nasrać, ale za tóm gniywliwościóm sie wyczuwało móndrego a dobrego człowieka. A moc dobrze sie aji wyznoł w kwestiach jynzykowych. Steloku, tóż sie już nie gniywej a napisz. Naprzikłod ło pochodzyniu słowa "maszketa", albo ło czym już bedziesz chcioł, jyny sie łodezwej. Niedowno żech tu spotkoł aji Warsa, choć sie już teraz nazywo jakosi inaczy. Móm nadzieje, ze zoglóndnie czynścij.
Dziołcho stela,
dziynkujym Ci za pozdrowiyni i życzym wiela inwyncyje w roli Eweliny Szuścik. Dzierżymy Ci palce. Je strasznie sympatyczne, że sie aj dali tu łodzywosz jako Dziołcha stela.
U mnie w doma na chochle rzondzil szufón.
Na witej Andrzeju!
Wystow se ,że jo też móm rada tyn zulc :) Nejlepszy to tak s cebulóm a z łoctym. A szmolec to uż ani nie spóminóm! Powiydz mi czymu to dycki tak je ,że jak cosi fest szmakuje tak zaroz jacysi uczyni udowodnióm że to je nie zdrowe? Kiesi ludzie nie wiedzieli a byli moc zdrowisi jako dzisio. Sznytlok to móm fest rada ,tak o to do wajecznicy - nejlepszy co by było w nij eszcze kapke szpyrki :) Za to łogórki kiszóne to uż je naprowde maszketa dlo mie,ale muszóm być taki swojski bo te sklepowe sóm fest cyganióne (dolywajóm do nich octu). S tym pieprzym na chlebiczku to je roz dwa, jo jak byłach mało tak miałach rada chlyb s masłym a s cukrym , a wiela razy mie to spadło na ziymie !!! Nie było dycki czasu łoglóndać czy sie co nachytało na wyrch chlebiczka ,yny sie jadło. A co do tej Pietrówki to ni ma to iste, dyć kożdy wiy o co idzie :) Gorzyj by było jak by jóm kiery pomylił s Olzóm bo to uż sie kiesi stało.... Pozdrawióm Cie Andrzeju a zaglóndej tu też czasym.
Starziku Mieciu,
joch tu je cały czas i prziglóndóm sie, ło czym to rzóndzicie, ale jakosik żech ni mioł kiedy sie prziłónczyć. Roboty móm teraz za dwa łorlapy (aji teraz siedzym jak taki mamlas w robocie do jutra rana) a jak już przidym do chałpy, tak żech je taki łutropióny, że se jyny siednym przed tóm podarzónóm kiśnióm, zwanóm łoknym do świata, a sie gapiym do ni jak szpok do łoszkrabin. Baba czasym zoglóndo do jizby i sie pyto: „ A piekne je to chocioż?” A jo ji łodpowiadóm: „Piekne babeczko, piekne, jyny sie mie nie pytej, ło czym to je”. A s tym łorlapym je to tak, że łu nas na Załoziu człowiek se broł wolne z roboty, jak mu było trzeba pszyniczke pokosić, ściyrnisko spodorać albo gnój pod ziymioki wywiyźć. Po takim łorlapie był jak z krziża zdjynty a prawił se – toć też dobrze, że już idym do roboty, aspóń se kapke spocznym.
Jak to je s tóm Piotrówkóm, to fakt nie wiym. Bo jesi Piotrówke pomianowali Tamstelocy, tak je wszysko, ja mo być. Ale jesi ni, tóż potym mómy przeca Świyntego Pietra, ni Piotra, a starka zwykła prawić „Pieter, Paweł grziby sieje a Jakubek sie jim śmieje”. Nó ale żywot bych za to nie doł. Na kóniec aji naszóm Łolze prziwandrowalcy z czeskich ziymi przemianiowali na „Olše“ a też musi być. Po prowdzie, my zaś przemianowali Paris na Paryż, London na Lóndyn, Britain na Brytanije a Italije na Włochy a ni ma z tego Trzeci Światowej Wojny. Tak że jesi kómusi nie pasuje Pietrówka, niech se spokojnie mówi Piotrówka. A jo łobiecujym, że jak taki przidzie do naszej gospody, tak mu za to żodyn nie nałoce, aspóń ni w czasie, jak tam bedym jo.
.
Dziołcho stela,
tóż tyś je tako Ewelina. Łostatnim czasym Cie tu jakosi nie było, tak my sóm radzi, że sie teraz łodezwiesz aspóń roz za miesiónc. Przi tej zabijaczce żeś se nie spómniała na zulc a podgarline. Nasi masorze umieli robić fest fajnóm necke. Też szmolec se szkwarkami stoji za przipómniyni, bo chocioż niezdrowy, je pierónsko dobry. Gor na świyżym chlebiczku s kwaszónóm łogórkóm albo sznytlochym. Pamiyntóm, jak roz hań-downi sie ciotka zadziwała na mojóm skibke chleba se szmolcym a prawiła: „Na taki mały gizd a już se dowo piepsz na chlyb“ A jo na to: „Ciotko, to ni ma piepsz, jyny mi ta skibka przed chwilóm spadła na gumno“. Nó jasne, że pomazanym na dół.
Tak, a teraz cosi, co mi nie idzie do głowy. Wiycie mi gdosi wyłoślić po uczónymu, abo jako już przidzie, czymu ta skibka dycki spadnie pomazanym na dół?
.
Tóż sie miyjcie wszyscy świóntecznie przi tych Świyntach. Nóndźmy se aspóń chwilke na medytacyje ło ciyrpiyniu, śmierci a ło nadzieji. Ale też sie radujmy z bliskości naszych nejmilejszych. A nie przeżyńmy to s gorzołkóm.
To jo tyż się zgłaszom. Byda oprowodzoł po Wisłach.
Czyś Ty Grobelny ni ma czasym z pruskij ? To " byda" to ni ma stela , jyno hanysko godka.
To uż ni ma iste jako sie pisze "Pietrówka" czy "Piotrówka" bo młodzi uż i tak to inakszy wymawiajóm. A dyć to też je młodo frelka. Tak jako i w Cieszynie tak i w Strumiyniu czy we Skoczowie wszyńdzi znóndzie sie taki co pamiynto eszcze po swojimu jako to było. Cosi napodobnie było w Głosie Ziymi Cieszyńskij, tako zwada o to czy sie prawi "stela " czy "tu stela" . A prowda je tako ,że kożdy prawi jako mu to pasuje... Jo uż żyjym na tym świecie 74 roki i wiym że na tóm naszóm rzecz ni ma siły. Każdy prawi po naszymu choć nie roz ponikiery mu wyrzóndzi że ni ma stela.Andrzeju kaj żeś je? Dycki tu mómy jako w marnicy a ty żeś isto kansi na urlaup zaś doł noge.
Pietrówka, Pietrówka. Nie inakszy. Jak sie chce opatrować swojóm gware, tak w oryginale, a nie tak jak jóm "młodzi wymawiajóm". Bo ci "młodzi" (móm na myśli tych przed osiymdziesióntkóm ;-) poradzóm aji rzyc Petrovice, a to przeca po naszymu sóm, a dycki były PIETROWICE, ni? W polszczyźnie liteacki jejich nazwa brzmi PIOtrowice. Tak jak PiOtrówka. A po naszymu mówi się i pisze Pietrowice i Pietrówka!
Nie "Piotrówkóm", a "Pietrówkóm"!
Dodaj komentarz