Browar Zamkowy w XX wieku

Piwnica w browarze fot.Christian Parma

Po zakończeniu wojny, na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego, browar zamkowy został przejęty przez skarb państwa Rzeczypospolitej. Jednak zainteresowanie Warszawy prowadzeniem zakładu piwowarskiego na południowych kresach państwa było niewielkie, toteż wydzierżawiono go krewnym znanych osobistości – Mościckiemu, Rokicińskiemu, Tymowskiemu i Kościałkowskiemu. Browar i wytwórnia likierów nosiły wówczas nazwę Zamkowe Zakłady Przemysłowe Spółka Akcyjna w Cieszynie. Niestety spółka nie potrafiła nawiązać do czasów dawnej świetności. Nastawiona na osiągnięcie maksymalnych zysków, bez prowadzenia racjonalnej gospodarki, doprowadziła w krótkim czasie do zmniejszenia produkcji i utraciła nie tylko rynki zbytu na Morawach, Słowacji i w Galicji ale i na zachód i południe od Olzy.
Niegospodarność i rozrzutność doprowadziły w 1933 roku do zerwania przez skarb państwa umowy dzierżawnej i przejęcia browaru i wytwórni likierów przez nowego zarządcę. Została nim Dyrekcja Lasów Państwowych w Warszawie, a po pięciu latach przekazano zakład Dyrekcji Lasów Państwowych w Cieszynie. Dla browaru był to czas ekonomicznego zarządzania. W 1938 roku oddano do użytku nową słodownię przerabiającą jęczmień, sprowadzany wówczas ze Słowacji. Była to jedyna inwestycja w przedsiębiorstwie w okresie międzywojennym.
W czasie II wojny światowej browar nie uległ likwidacji i nie zaprzestał produkcji. Trafił w ręce Haupttreuoandstelle Ost Berlin, a następnie przejął go miejscowy przemysłowiec hrabia Larysch. W tym czasie Browar Zamkowy i Fabryka Likierów Cieszyn nosiła niemiecką nazwę Schlossbrauerei und Likorfabrik, Teschen i produkowała piwa: zdrój zamkowy, piwo eksportowe, piwo słodowe, marzec i porter oraz likiery, wódki, winiaki, soki owocowe, lemoniady i wodę sodową. Nazwa okupacyjnego trunku Schlossquelle (Zdrój Zamkowy) była przedwojenną nazwą piwa cieszyńskiego, zachowaną również po wojnie.
Pod koniec wojny Niemcy planowali wywiezienie maszyn i sprzętu w głąb Niemiec, jednak grupa pracowników browaru (Wiktor Kita, Edward Zięba i Karol Pawlica) zdążyła zabezpieczyć najważniejsze urządzenia oraz poważne zapasy surowców. Ukryto nawet spore zapasy piwa. Dlatego browar zamkowy nawet po wojnie pracował niemalże bez przerwy. Już następnego dnia po przejęciu Cieszyna przez Armię Czerwoną 3 maja 1945 roku, radziecka Wojskowa Komenda Miasta przekazała zakład załodze, reprezentowanej przez piwowara Józefa Maurera. Od razu przystąpiono do organizowania produkcji. Pierwszym powojennym dyrektorem browaru został inż. Marian Kiwerski – wybitny specjalista i znawca tematu, autor książki „Dzieje piwowarstwa” z 1931 roku. Niestety po kilku latach, jak większość przedwojennych znakomitych fachowców, został „przeniesiony na inne stanowisko”.
Po wojnie największą trudnością w uruchomieniu produkcji był brak rąk do pracy. Załoga została zdziesiątkowana. Poważny problem stanowił również brak transportu. Toteż browar w rozwozie piwa do składów, gospód i sklepów często korzystał z pomocy wojsk radzieckich. Oczywiście walutą rozliczeniową były trunki. Niewielka załoga pracowała za darmo lub otrzymywała zapłatę w naturze. Jęczmień w tym czasie dowożono z Pruchnej lub Żor. W takich warunkach pierwszej warki piwa udało się dokonać 18 maja 1945 roku.
Na początku lat pięćdziesiątych browar produkował 50.000 hl piwa rocznie. Co istotne, mimo iż odnotowywano ciągły wzrost produkcji, do 1955 roku maszyny i urządzenia wymagały tylko doraźnych napraw i konserwacji.
Lata powojenne piwowarstwa cieszyńskiego to przede wszystkim liczne przekształcenia nazwy browaru związane ze zmianami na stanowiskach kierowniczych. Pierwsza nazwa po wojnie brzmiała Wojewódzkie Zjednoczenie Przemysłu Spożywczego Browar Zamkowy w Cieszynie, jednak już w 1946 roku funkcjonowały aż trzy nazwy: Śląsko- Dąbrowskie Zjednoczenie Przemysłu Browarniczo-Słodowniczego Państwowy Browar Zamkowy w Cieszynie, następnie Państwowe Zjednoczenie Przemysłu Piwowarsko-Słodowniczego w Zabrzu Państwowy Browar Zamkowy w Cieszynie oraz Państwowy Browar w Cieszynie. Nastały czasy, kiedy słowo „zamkowy” było nader rażące i nie do przyjęcia, toteż zewsząd skwapliwie go usuwano. A napis na pieczątkach głosił Cieszyńskie Zakłady Piwowarsko-Słodownicze Przedsiębiorstwo Państwowe w Cieszynie. W 1951 roku cieszyński browar został wchłonięty przez Bielskie Zakłady Piwowarsko-Słodownicze, zaś od 1955 roku stał się oddziałem produkcyjnym Żywieckich Zakładów Piwowarsko-Słodowniczych. W ciągu jedenastu lat zakład zmieniał nazwę siedmiokrotnie.
Słowo „zamkowy” nawiązujące do korzeni piwowarstwa na ziemi cieszyńskiej wróciło do nazwy dopiero w latach 90. XX wieku.