Nowa książka o żydowskiej twórczości

Autorka podzieliła niewiele ponad stu stronicową książkę na cztery rozdziały, w których zawarła 12 sylwetek artystów tworzących w czterech dziedzinach sztuki: muzyce, plastyce, literaturze i teatrze. Za ramy czasowe Geronin obrała przełom XIX i XX w. Część opisanych w książce artystów urodziła się pod koniec XIX w., część już w wieku XX, niemniej wszyscy oni mieli okazję tworzyć w niezwykle płodnym w zjawiska artystyczne dwudziestoleciu międzywojennym.

Publikacja wykracza poza obręb współczesnych granic powiatu cieszyńskiego, sięgając na tereny dzisiejszego Bielska-Białej. Ma to swoje uzasadnienie, ponieważ wszyscy bohaterowie książki urodzili się w jeszcze niezmienionych granicach dawnego Księstwa Cieszyńskiego rozciągającego się do 1920 r. między Białą a Ostrawicą. Najmłodszy bohater tej publikacji, pisarz Józef Kornblum urodził się w 1917 r. w Pruchnej.

Jednak pewne kontrowersje wobec tytułu publikacji może budzić fakt, że przeważająca część twórców opisanych w tej książce pochodzi z terenów obecnego Bielska-Białej. Zaledwie trzech z nich wywodzi się spoza tego miasta, a tylko dwóch pozostawiło po sobie artystyczny ślad, który jest związany z innymi terenami. Mowa tu o plastyku Jakubie Glasnerze (który choć żył w Bielsku, umiłował sobie malowanie beskidzkich i podbeskidzkich pejzaży również innych miast w obrębie dawnego Księstwa Cieszyńskiego), a także Józefie Kornblumie (który pochodził z Pruchnej, a w swych opowiadaniach i wspomnieniach także zawarł doświadczenia z różnych części regionu). Na próżno jednak szukać w publikacji o tytule „Żydowscy twórcy i artyści związani ze Śląskiem Cieszyńskim” żydowskich artystów tworzących czy pochodzących chociażby z Cieszyna.

Autorka rozpoczyna swoją książkę od spostrzeżenia: „Życie kulturalne, w tym także muzyczne, Śląska Cieszyńskiego za czasów austriackich koncentrowało się w Cieszynie. (…) Mimo że prężnie rozwijające się Bielsko odebrało na początku XX w. palmę pierwszeństwa Cieszynowi, pozostał on miastem ludzi światłych, muzykalnych, otwartych na trendy europejskie”. Jednak ciąg dalszy nie rozwija tej tezy, bowiem Geronin nie zaprezentowała twórczości z Cieszyna, zdecydowanie skupiając się na Bielsku. I nie byłoby problemu, gdyby tytuł publikacji jednoznacznie nie wskazywałby, że w polu zainteresowania autorki jest cały Śląsk Cieszyński. Można było rzecz zatytułować nieco inaczej, dając do zrozumienia, że ramy geograficzne publikacji są zdecydowanie bardziej zawężone.

Poza powyższą kontrowersją publikacja Grażyny Geronin jest książką wartko napisaną i potrzebną. Autorka podjęła się ambitnego zadania przypomnienia zapomnianych. Wyszukała skąpe i rozsiane po całym świecie informacje o żydowskich twórcach, którzy „stanowili niewątpliwie wartościowy składnik lokalnego środowiska twórczego”. Jest to zadanie tym trudniejsze, że większość bohaterów książki w rodzinnym domu spędziła zaledwie pierwsze kilkanaście lat życia. Następnie artyści na zawsze wyjechali, robiąc kariery artystyczne w różnych częściach świata i najczęściej nie dając w swej twórczości świadectwa regionu, z którego się wywodzili.

Geronin wskazuje na dwa powody tych fizycznych i mentalnych emigracji. Rozwój żydowskich twórców urodzonych na początku XX w. przypadł na lata 30. Był to jednocześnie okres nasilających się represji wobec tej grupy wyznaniowej. Geronin zauważa, że już w tym czasie uczelnie wyższe w Polsce były przed Żydami zamknięte „z powodu obowiązujących na nich ograniczeń w rekrutacji: numerus clausus, a na niektórych fakultetach nawet numerus nullus”. Innym powodem emigracji były stosunkowo blisko ulokowane znacznie prężniej działające ośrodki artystyczne w Wiedniu czy Krakowie. Przeważająca część bohaterów książki Geronin pierwsze kroki w karierze artystycznej wykonała właśnie po wyjeździe do Wiednia pod okiem nauczycieli o światowej renomie. Nie dziwi więc, że „rodzinne miasto było postrzegane z perspektywy wiedeńskiej jako prowincja niedająca szans rozwoju i zrobienia kariery”.

Nie zmienia to jednak faktu, że to właśnie na tych może prowincjonalnych względem Wiednia terenach twórcy ci zostali odkryci, zauważeni czy wysłuchani przez oko czy ucho, które poznało się na ich talencie. Pisząc o prądach literackich regionu, Grażyna Geronin wskazuje: „Pomimo nikłości więzi łączących pisarzy żydowskich wywodzących się ze Śląska Cieszyńskiego z krajem lat młodzieńczych, nie należy pomijać ich dorobku w rozważaniach nad całokształtem tradycji literackich regionu. Są oni bowiem świadectwem sprzyjających rozwojowi talentów literackich warunków środowiska, z którego wyszli w świat”. Z powodzeniem można odnieść tą tezę do pozostałych dziedzin sztuki opisanych w tej książce.

Dla naszych Czytelników przygotowaliśmy konkurs, w którym nagrodą są dwa egzemplarze książki „Żydowscy twórcy i artyści związani ze Śląskiem Cieszyńskim", której autorką jest Grażyna Geronin. Nagrodę ufundował wydawca Logos Press (ul. Michejdy 18, Cieszyn). Aby wziąć udział w konkursie, należy być zarejestrowanym użytkownikiem na portalu GazetaCodzienna.pl i przesłać na nasz adres prawidłową odpowiedź na pytanie: Gdzie urodził się pisarz żydowskiego pochodzenia Józef Kornblum?

Odpowiedzi prosimy przesłać na adres konkursy@gazetacodzienna.pl. Wraz z odpowiedzią należy podać swoje dane (imię i nazwisko), nazwę użytkownika (podaną podczas rejestracji), numer telefonu. Wygrywają dwie osoby, które jako pierwsze prześlą prawidłową odpowiedź na pytanie konkursowe.

Jeśli nie jesteś jeszcze zarejestrowanym użytkownikiem, możesz to uczynić poprzez formularz dostępny pod adresem: www.gazetacodzienna.pl/user/register

Nagrodzone w konkursie osoby zostaną poinformowane drogą mailową. Nagroda będzie do odebrania w siedzibie redakcji „Gazety Codziennej”, ul. Bielska 184, 43-400 Cieszyn.

Udzielenie odpowiedzi w konkursie jest jednoznaczne z akceptacją regulaminu, który jest dostępny pod adresem www.gazetacodzienna.pl/regulamin.