W pogoni za brunatnym jeleniem: Wyjechać z Cieszyna (felieton)

Najpierw przechodzę pieszo przez Most Wolności i po chwili już jestem na dworcu w Czeskim Cieszynie. Tamtejszy dworzec jest ładnie odnowiony, choć – niestety – perony jakoś dziwnie szybko się brudzą. Tak jakby czeskimi pociągami często jeździły brudasy. Może to tylko pasażerowie linii lokalnych tak brudzą, bo w pociągach międzynarodowych, np. w Pendolino relacji Praga- Koszyce, jest czysto, pociąg ma jeden wagon cichy, drugi dla pasażerów z dziećmi, trzeci dla rowerzystów. Jest też, oczywiście, wagon restauracyjny i parę innych wagonów, a obsługa donosi podróżującym prasę, napoje i drobne co nieco. Jest też oczywiście wi-fi i gniazdko przy każdym fotelu. Natychmiast łapie się połączenie z internetem w tablecie i ni stąd, ni zowąd jest się już w Żylinie albo nawet gdzieś pod słowackimi Tatrami.

Niestety, ostatnio pociągi w Czechach i na Słowacji spóźniają się nagminnie, co przyjemność podróżowania koleją przez te baśniowe krainy trochę psuje i trochę także tłumaczy, dlaczego perony w Czeskim Cieszynie przybrudziły się tak szybko po zeszłorocznym remoncie. Zniecierpliwieni pasażerowie czekając na spóźniający się pociąg ze złości, względnie z nudów (względnie z powodu nieukojonego bólu rozstania, względnie z narastającej tęsknoty, względnie z nieuchronności a zarazem niemożności powrotu ) czasem na peronie nabrudzą. A to wyleją piwo i rozbiją butelkę, a to spadnie im salami z kanapki albo ołomuniecki serek spod podniebienia, a to wyrzucą skórkę z banana, która tam potem gnije do rana. Bo wcześnie rano pewnie przychodzą tu jakieś służby sprzątające. Nie tak jak na przykład w Zebrzydowicach, na słynnym tamtejszym, postanzistowskim i postkomunistycznym dworcu, na którym nikt nie sprzątał od dwudziestu pięciu co najmniej lat. Teraz na zebrzydowickim dworcu jest tylko ładny, jasnozielony neon nad kasami. Co prawda można stamtąd pojechać pociągiem nawet do Nicei na francuskiej riwierze, gdzie właśnie podczas Euro stacjonują nasi dzielni piłkarze. Ale ten pociąg ma tylko wagony sypialne, w których podróżują głównie putinowscy kibole. Teoretycznie, a może nawet na upartego, jest jednak taka możliwość, żeby nim pojechać z Zebrzydowic do Nicei, a zainteresowanych informuję, że bilet kosztuje około 220 euro.

W odróżnieniu od Cieszyna i Zebrzydowic w Czeskim Cieszynie jest porządny, posprzątany dworzec kolejowy, który pozostaje nadal głównym dworcem posthistorycznego Cieszyna, miasta mitycznego, ponadpaństwowego, ponad podziałami i bez granic, z otwartym Mostem Wolności i Mostem Przyjaźni. Z bardzo spolegliwymi kasjerkami da się tutaj porozumieć po naszymu. Dworzec zachodniocieszyński jest zmodernizowanym obiektem zabytkowym poniekąd nawet kulturalnym, o czym niedawno przechodzących tamtędy przekonała akcja związana z legendą o kolejowych narodzinach czeskiego - ale też żydowskiego i trochę polskiego - pisarza Ludwika Aszkenazego, który po drugiej wojnie światowej uciekał ze skrwawionej Ukrainy do Pragi. W Czechach ceny biletów kolejowych i miejscówek nie są wygórowane. Na przykład zasadniczy bilet z Cieszyna do Pragi, jest mniej więcej dwa razy tańszy niż stela do Warszawy. Przy czym nie trzeba w nocy jeździć do Zebrzydowic, żeby się dostać na TLK. Nie trzeba jechać niewygodną quasi-ukraińską marszrutką pod mylącą nazwą Bus Brothers na przykład do Katowic. Tymczasem z ruiny dworca we wschodnim Cieszynie można najdalej dojechać do Frydku. I nie zanosi się wcale na to, żeby w tej dziedzinie nastąpiła w najbliższych latach jakakolwiek nieponura i realna dobra zmiana.

Z Cieszyna wyjechać trzeba, to nie ulega wątpliwości. A najlepiej wie o tym młodsze pokolenie, które w Cieszynie nie widzi dla siebie żadnej przyszłości. Wyjeżdżając stąd, młodzi niewiele tracą, a wiele mogą zyskać. Młodziakówny i młodziaków z Cieszyna można spotkać w Nowym Jorku i w Londynie, w Paryżu i w Berlinie, w Afryce Południowej i w Tokio, w Wiedniu i w Rzymie. I czują się tam dobrze. Po co mieliby wracać do Cieszyna, gdzie jest toksyczne powietrze, przez centrum zabytkowego miasta jeżdżą tiry, a na rynku paradują militaryści ze swoimi wielkokalibrowymi, opancerzonymi zabawkami? Owszem, można tu wpaść na chwilę, spotkać się z rodziną, a nawet z paroma innymi borokami, którzy tu jeszcze zostali, można usiąść na godzinę w ogródku pod laubami albo pod kamienicą Konczakowskiego i napić się brackiego piwa. I to wszystko. Tyle mniej więcej zostaje lokalnego kolorytu i sentymentu.

Cóż można osiągnąć w Cieszynie, który jest miasteczkiem przejezdnym, na skraju przelotowych tras, a jego największą zaletą jest zarazem jego największa wada, a mianowicie to, że jest miasteczkiem granicznym, podzielonym między dwa państwa. Gdyby nie ta nieszczęsna zaleta i szczęsna wada, byłoby to już totalne zadupie, ruina i rozpacz czarna jak dym zimowy z cieszyńskiego komina na ulicy Głębokiej. Na czym polega cieszyński problem? Ano na tym, że Cieszyn – mimo swojej przelotowości i przejezdności – jest zatwardzony i zablokowany przez „stelość”, czyli drobnomieszczańsko ucukrowaną słodko-kwaśną, szkopyrtocką cieszyńskość. Że mogłoby tu być inaczej, pokazał kilka lat temu Roman Gutek i jego Nowe Horyzonty. Teraz trochę to pokazuje Zamek Sztuki, trochę Browar, a po trosze nawet tutejszy Uniwersytet Śląski, w sumie kilka instytucji, które można zliczyć na palcach jednej ręki, no najwyżej dwóch rąk. Dlatego najzdolniejsi młodzi, a nieraz także nieco starsi, stąd wyjeżdżają, tak jak na przykład niedawno Natalia Zamilska. Wyjechała z Cieszyna i od razu stała się królową techno i gwiazdą światowej muzyki elektronicznej. Na razie co prawda osiadła tylko w Warszawie i tym samym została także warszawskim słoikiem, ale za to z jakim światowym wynikiem. Do jej muzyki na przykład chodziły niedawno modelki w Tokio na pokazie Diora, więc Zamilska w Warszawie, zwłaszcza jak przejmie tam władzę PiS, na pewno za długo miejsca nie zagrzeje. Do Cieszyna jednak nie wróci. Ale po co tu nad Olzą Dior i techno? My tu żyjymy inaczej, po naszymu. My tu momy swoje kobity i swoje trombity nie gorsze od techno i modelek Diora. Skoro jest tak dobrze i miło, to czemu jest tak źle i niemiło?

Z Cieszyna dobrze wyjeżdża się nie tylko z dworca kolejowego w Czeskim Cieszynie. Przyjemnie jest też wyjechać z Cieszyna na przykład samochodem na południe w kierunku Wiednia, Bratysławy, Budapesztu, w kierunku Morza Śródziemnego, które mogłoby być ulubionym kierunkiem letniej jazdy, gdyby nie południowy upał. Ale od czego jest klimatyzacja? Jedzie się przyjemnymi, tańszymi i lepszymi niż w Polsce autostradami, tym samym mniej więcej szlakiem, którym tysiąc lat temu, za czasów pierwszych Piastów, masowo transportowano niewolników dla możnowładców w Bizancjum i w arabskich kalifatach. Jakie to szczęście, że już nie musimy niewolniczo tkwić w jednym miejscu, że mamy otwarty w obie strony i na wszystkie strony świata Most Wolności. Żeby wyjechać z Cieszyna i znaleźć siebie gdzie indziej. Na razie nikt tu nikogo nie zatrzymuje. Droga wolna. Zwłaszcza jak się komuś nie podoba. A zatem jedźmy, nikt nie woła. Miłej podróży.