Kawiarnia połączy miasta

Tak ma się prezentować budynek po odbudowie. fot. ARC

Kawiarnia Avion działała w latach 1933-1939. fot. ARC

Kawiarnię Avion postawiła w 1933 roku na rogu Saskiej Kępy i Sadów Masaryka Rosalia Wiesner. Na budynku umieściła napisy w trzech językach: Kavárna – Kawiarnia – Kaffeehaus. – Ponieważ kawiarnia mieściła się tuż przy granicznej rzece, było to także miejsce spotkań przemytników, którzy uczynili z lokalu swoją bazę – przypomina historyk Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Mariusz Makowski. Tutaj dobijano targu, zawierano nie zawsze legalne transakcje, a potem z okien kawiarni doglądano, czy kontrabanda przekroczyła granicę.

We wrześniu 1939 roku, gdy wysadzano most Przyjaźni, budynek został uszkodzony, a następnie rozebrany przez Niemców. Legenda kawiarni ożyła w 1996 roku dzięki Renacie Putzlacher, Jaromírovi Nohavicy i ich czesko-polskiemu programowi autorskiemu „V kavárné Avion, která není... w kawiarni Avion, której nie ma”.

Chcą wskrzesić legendę
Teraz budynek, a może i legendę Avionu, chcą wskrzesić władze miasta, które pozyskały fundusze unijne na odbudowę lokalu. Projekt obejmie również m.in. rewitalizację pobliskiego Sadu Masaryka i Wzgórza Zamkowego. – Dawna kawiarnia Avion to taki nadolziański symbol. Oczywiście nie będzie to ta sama kawiarnia, ale skoro angażujemy się z Cieszynem we wspólne projekty, chcemy, żeby w ramach rewitalizacji Sadów Masaryka i Wzgórza Zamkowego na tej trasie był właśnie taki punkt łączący oba miasta – mówi burmistrz Czeskiego Cieszyna, Vít Slováček.

– Dobrze jest przypomnieć ten klimat międzywojennego miasta, poza tymi zawirowaniami historycznymi i narodowymi, przypomnieć czasy elegancji, kiedy w modzie było posiedzieć przy kawie, podyskutować. Pomysł zrekonstruowania budynku dawnej kawiarni Avion w czasach, kiedy granica przestała już właściwie być granicą, wydaje się bardzo dobry – uważa dyrektor Muzeum Ziemi Cieszyńskiej, Zbyšek Ondřeka.

– Gdyby nie było pewnych wydarzeń wojennych, to ten budynek prawdopodobnie stałby tutaj do dzisiaj i był perełką architektury. Na to miejsce trzeba wrócić z czymś, co już tutaj było, dlatego ideą tego projektu jest nawiązanie do pierwotnej bryły – mówi architekt Czesław Mendrek, autor projektu. – Budynek na pewno będzie przypominał cieszyniakom pierwotny Avion, dlatego że nawiązuje do niego formą: jest to nadal półkolista budowla – dodaje.

W tej chwili nad Olzą trwają prace ziemne, które polegają na przygotowaniu działki pod budowę i wzmocnieniu brzegu rzeki murem oporowym. – O ile wszystko przebiegnie według planu, prace budowlane ruszą w drugiej połowie tego roku – wyjaśnia architekt.

Kawę w miejscu dawnego Avionu wypijemy najwcześniej w przyszłym roku.

Avion pozostanie Avionem?
Czy w przyszłości Avion nadal będzie Avionem? Jak zaznacza burmistrz, nie jest jeszcze ustalone, czy kawiarnia (a właściwie budynek wielofunkcyjny, bo wykorzystywany będzie też np. na konferencje i imprezy) będzie nosić właśnie taką nazwę.

Szkopuł w tym, że lokal o takiej nazwie już w mieście istnieje. Przed kilkoma laty w Czeskim Cieszynie (a następnie w Trzyńcu i Frýdku-Místku) powstał Avion Café. – Kiedy otwieraliśmy pierwszą kawiarnię w Czeskim Cieszynie, nazwaliśmy ją Avion Café, nawiązując właśnie do tego przedwojennego lokalu. Idea zbudowania kawiarni w miejscu starego Avionu jest według mnie dobra, ale kawiarnia nie będzie chyba mogła nosić tej nazwy, bo zakładając nasz lokal zarejestrowaliśmy sobie tę markę. Jestem jednak otwarty na rozmowy, być może uda nam się jakoś porozumieć w tej sprawie – wyjaśnia właściciel Avion Café, Józef Wybraniec.

– Kiedy postanowiliśmy przed laty, że właśnie ta cieszyńska kawiarnia będzie naszym symbolem, nie wpadło nam do głowy, że zainspirujemy w ten sposób władze Czeskiego Cieszyna – mówi Renata Putzlacher, poetka i założycielka literackiej „Kawiarni Avion, które nie ma..” – Przedtem jednak pewien „orzeł biznesu” postanowił wykorzystać dla własnych celów fakt, że kawiarnia Avion zaistniała w naszych wierszach, piosenkach, na scenie i w mediach. Cóż, żyjemy w czasach „drapieżnego kapitalizmu” i dziś można bezkarnie podpiąć się pod cokolwiek, na przykład pod pomysł autorski. Bo przecież Avion to nie tylko budynek lub szyld, który można wywiesić gdziekolwiek. To pewna idea, efemeryda, coś, czego nie da się przeliczyć na pieniądze. Tylko baran mógłby zbudować drugą Piwnicę pod Baranami na przykład na Kopcu Kościuszki i twierdzić, że to jest to, co przed laty zaistniało na krakowskim rynku. Sam szyld nie wystarczy. Nie trzeba być artystą, żeby zrozumieć takie niuanse. Dlatego jestem po stronie tych, którzy postanowili przywrócić do życia jeden z międzywojennych cieszyńskich symboli, odbudować obiekt, który w wyniku historycznych zawirowań został zniszczony. Czy jednak da się w replice tamtego budynku, który stał nad Olzą, przywrócić dawną atmosferę – oto jest pytanie. I jednocześnie ciekawe wyzwanie – dodaje Renata Putzlacher.

Dyrektor Zbyšek Ondřeka: – Dobrze by było wrócić do tej starej nazwy, bo jednak wszyscy kojarzymy kawiarnię Avion właśnie z tym miejscem, z budynkiem, z którego można było podziwiać widoki nad Olzą.