Ukazał się pierwszy tom monografii Brennej

Książka przedstawia dzieje Brennej do 1848 roku. Sama Brenna powstała najpewniej w XV wieku, pod koniec tego stulecia znajdowała się w rękach szlacheckich, by przed 1565 roku stać się własnością Piastów cieszyńskich. Jej dzieje są podobne do historii innych górskich wiosek na Śląsku Cieszyńskim (kolonizacja wałaska, specyficzne metody hodowli owiec, coraz większy wyzysk za panowania Habsburgów, itp.). Z rzeczy mniej typowych warto odnotować, że do połowy XVII wieku w Brennej działała huta szkła.

Czas do 1848 roku to bardzo niewdzięczny okres dla historyka, który chce pisać dla szerszego grona niż kilku(nastu) kolegów po fachu. Do dyspozycji ma głównie dokumenty urzędowe, spisane po łacinie, niemiecku i czesku, przy czym olbrzymia większość dostępna jest tylko w rękopisie.

Wojciech Grajewski poradził sobie podwójnie. Po pierwsze, przekopał tonę źródeł i literatury (tona nie będzie tu tylko metaforą), podszedł z dużym krytycyzmem do ustaleń wcześniejszych badaczy, a jednocześnie ustrzegł się efekciarstwa (vide świetny fragment o rzekomo celtyckiej prowiencji nazwa Brenna). Po drugie, stworzył dzieło naukowe, ale napisane przystępnym językiem. Gdy się czyta monografię, czuć fascynację autora przeszłością rodzinnej miejscowości i regionu. Nie brak różnych ciekawostek, chociażby notatki z 1715 roku, z której dowiadujemy się, że "z soboty na niedzielę we wsi Brynnej na śląskiej granicy za Państwem Łodygowskim karczmarka tameczna, majętna, się na jabłoni niedaleko domu swego ob[w]iesiła, wisząc przez dni trzy, aż kat cieszyński przyjechał i onę s[p]rzątnął". Autor nie ograniczył się do jej zacytowania, ale w oparciu o inne dokumenty przybliżył nam okoliczności tego tragicznego wydarzenia sprzed trzech wieków.

Fajnym pomysłem na odciążenie narracji są autonomiczne fragmenty, coś na wzór "kapsułek" znanych z Europy Normana Daviesa, gdzie przedstawione są pewne kwestie szczegółowe, dłuższe cytaty lub transkrypcje dokumentów. W formie aneksów dołączono spisy mieszkańców Brennej, sporządzone na przestrzeni lat 1621-1835, oraz materiały etnograficzne zebrane przez nauczycielkę Ernestynę Świbównę (1884-1956). Pierwsze są drogowskazem dla mieszkańców Brennej, którzy interesują się genealogią swojej rodziny; drugie pozwalają niejako wejść w świat dawnych brennioków.

Z rzeczy merytorycznych jedna kwestia wydaje mi się warta zgłębienia. Chodzi o pierwszą wzmiankę o Brennej (1490 rok). Autor korzysta z dokumentu księcia Kazimierza II cieszyńskiego, wydanego przez Emericha Němeca. Czeski wydawca datował ów dokument na rok 1490. Tymczasem z inwentarza Archiwum Państwowego w Ołomuńcu (Státní okresní archiv Olomouc) wynika, że ów dokument został wystawiony dopiero 6 lipca 1491 roku (Archiv města Olomouc, sign. M 1-1) - rzecz warta sprawdzenia. Ewentualne "odmłodzenie" Brennej o rok ma jedynie symboliczne znaczenie i w niczym nie zmienia wywodów Wojciecha Grajewskiego na temat początków jego rodzinnej miejscowości.

Krótko mówiąc, Brenna. Dzieje góralskiej wsi Śląska Cieszyńskiego to wartościowa i dobrze napisana książka - i pozostaje mieć nadzieję, że za niebawem doczekamy się kolejnego tomu monografii.

Wojciech Grajewski, Brenna. Dzieje góralskiej wsi Śląska Cieszyńskiego, t. 1: Od czasów najdawniejszych od roku 1848, Brenna: Stowarzyszenie Rozwoju „Integracja” w Brennej, 2014.