Kontrowersyjne projekty rozwoju regionu

Zapewne zainteresowanie i frekwencja podczas konsultacji społecznych byłyby jeszcze większe, gdyby nie kontrowersyjny sposób przeprowadzania konsultacji przez stronę urzędniczą, na co wskazywali uczestniczy konsultacji społecznych w Bielsku-Białej, fot. ARC SPOT

Do końca grudnia trwały konsultacje społeczne czterech projektów kluczowych dla rozwoju naszego regionu, jakie mają być realizowane w ciągu najbliższych sześciu lat z pieniędzy unijnych (w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych). Projekty skupiają się wokół czterech dużych grup: ograniczenie niskiej emisji, transport publiczny, rewitalizacje nadbrzeży rzek i zbiorników wodnych, a także ogólnie rozwój regionu. Ich zasięg terytorialny to Subregion Południowy województwa śląskiego, czyli Bielsko-Biała i powiaty: bielski, cieszyński i żywiecki.

W styczniu br. odbył się finał konsultacji społecznych w Urzędzie Miasta w Bielsku-Białej (12 i 13 stycznia) oraz w Starostwie Powiatowym w Cieszynie (15 stycznia), podczas których podsumowano wniesione uwagi, a głos mógł zabrać każdy przybyły mieszkaniec.

Założenia czterech projektów zaprezentował Paweł Gałecki, przedstawiciel firmy Creative Tower, która jest wykonawcą wstępnej dokumentacji projektowej. Dodatkowo w każdym spotkaniu brali udział wykonawcy poszczególnych części projektów, specjaliści oraz strona reprezentująca samorządy lokalne. Niemniej frekwencja przedstawicieli samorządowych wypadła najsłabiej. W Starostwie Powiatowym nie pojawił się żaden włodarz z ośmiu gmin powiatu cieszyńskiego objętych ramami projektów i zaledwie jedna radna reprezentująca Radę Miejską w Cieszynie. Jeszcze gorzej było w Bielsku-Białej, gdzie nie pojawił się żaden radny.

Z kolei strona społeczna dopisała w konsultacjach społecznych. W trakcie konsultowania czterech projektów napłynęło w sumie 461 uwag, z czego 301 uwag z powiatu cieszyńskiego. Jak poinformował Paweł Gałecki, wniesione uwagi mieszkańców i ekspertów mają być uwzględnione lub częściowo uwzględnione aż w 85%. - W większości były to bardzo celne i ważne dla nas spostrzeżenia - powiedział Gałecki. Zapewne zainteresowanie i frekwencja podczas konsultacji społecznych byłyby jeszcze większe, gdyby nie kontrowersyjny sposób przeprowadzania konsultacji przez stronę urzędniczą. Na przykład udostępnienie obszernych dokumentów w godzinach porannych tego samego dnia, w którym odbyło się bielskie spotkanie rozpoczynające konsultacje (godz. 10.00), co uniemożliwiło stronom zapoznanie się z nimi przed spotkaniem.

Najczęściej pojawiającą się uwagą w trakcie konsultacji społecznych było to, że zaplanowane we wstępnej dokumentacji projekty nie będą realizowały celów, jakie nałożyła Unia Europejska, przekazując prawie 93 mln euro dotacji. Najbardziej jaskrawym przykładem takich praktyk są zabiegi samorządów z całego Subregionu Południowego, by w ramach projektu chroniącego bioróżnorodność nad obszarami wodnymi tworzyć tam infrastrukturę, która de facto tę bioróżnorodność niweluje. - Projekty w aktualnej formie zakładają działania wprost szkodliwe dla ekosystemów wodnych, takie jak twarde regulacje całych odcinków rzek, przekształcanie obszarów naturalnych poprzez niwelację terenu, wycinki drzew i krzewów, zabudowę przyległych terenów infrastrukturą turystyczno-rekreacyjną, oświetleniową, parkingami, a nawet monitoring elektroniczny - mówi Magdalena Bregin z Cieszyna, biolog, zawodowo wykonująca inwentaryzacje przyrodnicze i wskazuje na renaturyzację rzeki Isar w Niemczech jako przykład działania, które wpisywałoby się w cele projektu.

Jest to główny powód, dla którego 35 pomniejszych zadań wchodzących w skład projektu pod nazwą „Rewitalizacja przestrzeni nadbrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych Subregionu Południowego” najpewniej nie zostaną zakwalifikowane do wykonania w obecnej postaci. Ostatecznie przyznał to sam wykonawca dokumentacji projektowej, Paweł Gałecki w trakcie spotkania z mieszkańcami w Starostwie Powiatowym w Cieszynie.

Spora część uwag wniesionych w trakcie konsultacji wiązała się także z rewitalizacją linii kolejowej nr 190 łączącej Bielsko-Białą z Cieszynem. Równie ważna dla mieszkańców jest poprawa transportu kolejowego w Subregionie Południowym i zwiększenie liczby połączeń kolejowych. Były to uwagi zgłaszane w ramach projektu dotyczącego transportu publicznego. Jednak jak się okazuje, te uwagi zostaną w przeważającej większości nieuwzględnione. W trakcie konsultacji społecznych w Bielsku-Białej wiceprezydent, Lubomir Zawierucha przekazał, że realizowanie tych zadań będzie nierentowne dla samorządów lokalnych, stąd nie mogą sobie na to pozwolić. - Uczestniczyliśmy już w wielu spotkaniach z marszałkiem i dopytywaliśmy się o rozwiązania finansowe tej sytuacji dotyczącej linii kolejowej nr 190. Z pewnością będziemy to dalej robić, jednak propozycje, by powołać prywatnego przewoźnika na tej linii, zostaną odrzucone z powodu ograniczeń finansowych - powiedział Zawierucha. - Obecnie mamy za dobrą sieć drogową w postaci trasy S1, by linia kolejowa mogła być rewitalizowana - dodał.

Następnym krokiem po konsultacjach społecznych było skierowanie 16 stycznia br. czterech projektów do zleceniodawcy - Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach. Obecnie projekty są analizowane, by rozstrzygnąć, które z nich mają szansę na zakwalifikowanie do dotacji unijnej. Równolegle trwają też ostateczne prace nad kształtem „wskaźników produktu” - precyzujących rozkład środków w ramach danego priorytetu.

Choć wnoszenie uwag formalnie jest już niemożliwe, strona społeczna walczy o to, by móc uczestniczyć w tych zadaniach także w czasie ich projektowania. Stąd jednym z postulatów zaangażowanych w sprawę mieszkańców Bielska-Białej jest powołanie Rady Projektu lub innego organu doradczego składającego się z przedstawicieli gmin, ekspertów środowiskowych, organizacji pozarządowych i projektantów. - Ponieważ okazało się, że planowane działania gmin drastycznie rozmijają się z założeniami projektowymi, muszą zostać gruntownie przemodelowane. Będą to już nowe koncepcje, dlatego domagamy się dalszej demokratyzacji procesu projektowego i wykonawczego. W ten sposób współpracuje się ze społeczeństwem w zaawansowanych demokracjach zachodnich z bardzo dobrymi rezultatami - mówi Wioletta Stokłosa z Bielska-Białej w imieniu zawiązanej koalicji NGO-sów i mieszkańców oraz zwraca uwagę, że koszty opracowania wszystkich analiz wykonalności przekroczyły już 1,7 mln złotych dla projektów, które i tak nie kwalifikują się do dofinansowania.

Najpóźniej 29 stycznia br. każda z 461 uwag wniesionych w trakcie konsultacji społecznych ma znaleźć się na stronach poszczególnych urzędów i stronach BIP. Jest potwierdzenie, że dokument znajdzie się też na stronie internetowej Starostwa Powiatowego w Cieszynie. Uwagi mają być podzielone na te, które zostały uwzględnione i na te, które nie będą uwzględniane. Jak zapewnił Paweł Gałecki, każdej decyzji będzie towarzyszyło wyczerpujące uzasadnienie.